Janên sînahîyê

Navê kitêbê: Janên sînahîyê

Nivîskar: Tehsîn Navişkî

Weşanxane: Êketiya Nivîserên Kurd li Dihokê

Sala weşanê: 2005

Hejmara rûpelan: 538

Ev romaneka civakî ye, tê da malbatek, peywendiyên nebaş yên jinûmêran û endamên malbatê û neheqî û stema li zarokî tê kirin yek ji mijarên wê yên serekî ye. Herweha azadî, jiyan û çarenivîsa tak û kesî di bin gefa dîtin û biryarên komê da beyaveka berfereh di vê berhema mezin da digire. Em li gel xwendina Janên Sînahiyê û wan hemî serhatî û bûyer û sohbetên tê da, dikevin nav hûrgiliyên jiyana gundê Tiraşokê û xelkê wê û arêşe û hevbeşî û hevdijiyên wan.

Sadiq li gundê Tiraşokê dijiya û wî jinek ji gundekê dî hebû navê wê Pakîze bû û ji wê jinê keçek hebû, her çend navê wê Xewla bû, lê digotinê Çîlo. Sadiq mirovekê bê bela û dilsaf bû û carna xortek bi navê Ecîlê Narînê bi mêhvanî dihat mala wan û wî û jina wî, ew wek kurê xwe hisêb dikir. Lê, li gundî çend kesan gotgotik belav kirin, qaşo Ecîl bi jina Sadiqî ra radikeve û ev gotgotk gehiştin pismamên Pakîzayê.

Rojekê du pismamên Pakîzayê ji gundê xwe hatin Tiraşokê û gotin Sadiqî ew dizanin ku Pakîzeyê û wî xortî şola xirab kiriye û ew dê namûsa xwe şûn. Sadiqî ji wan bawer nekir û baweriya wî gelek bi jinê û wî xortî dihat û ji bilî gotgotkan çi şahid jî li ser hindê nebûn, lê wan pismaman, bi bihaneya ku ew malbata Pakîzeyê ne û ew in xudanên biryarê, Sadiq neçar kir ku bi gotina wan bike. Wan pismaman û Sadiqî, demê ku keça wî Çîlo li mal nebû, Pakîza bir çolekê û pismaman ew bi xenceran kuşt û havêt nav çalekê û ber havêtin ser.

Piştî wê bûyerê, demê keça wî Çîloyê pirsiyara dayika xwe jê dikir, Sadiqî digotê ew çûye mala xalan û ew dê dîsan vegere mal û Çîlo jî her li benda hatina dayikê bû. Wextê ew jê xwerîb dibû yan ne rehet dibû gazî dikirê û dayik li ber çavên xwe didît, lê demê ber bi wê ve diçû ew wenda dibû.

Gundiyekê Sadiqî jê ra bi başî pesnên bîjinekê da ku li gundekê dî ye û navê wê Hefsa ye û du zarok bi navên Lelîxan û Lewendî hene. Sadiq jê bawer dike û wê jinê li xwe mehir dike û kurek jî bi navê Revendî jê dibe. Ev Hefsa ji Sadiqî dixwaze ku ew keça xwe Çîloyê, ya 13 salî bide şû û naxwaze wê di mala xwe da bibîne û Sadiq jî dil nade wê tifalê bide şû. Hefsayê kerb ji Çîloyê vedibin û her çi karê navmalê û heywana û govê û her tiştê dî bi wê keçê dide kirin û li wê dixe û wê dax dike û nahêle têr bixwe û têr binive, yanî reftareka hindî bêjî nebaş li gel wê nevisiya xwe dike, lê li gel keç û kurê xwe zêde baş e.

Keça Hefsayê Lelîxan jî wek dayika xwe hez ji Çîloyê nake û dijatiya wê dike, lê kurê wê Lewend pê ra baş e û hez nake dayika wî Çîloyê biêşîne, lê ditirse li dijî dayika xwe raweste. Hindî Lelîxan e, ew hez ji kurekî bi navê Eskender dike û ew carna bi dizîkî ve hevûdu dibînin, lê çavê çend kesan bi wan dikeve û êdî gotgotik li ser wan li gundî belav dibin.

Sadiqî carna û ji bo ku keça xwe Çîloyê ji zulma Hefsayê biparêze, dibir bo ser karî li nav bîstanan û Çîloyê jî hez dikir alîkariya babê xwe bike. Rojekê keça wî ji nav karî ber bi avê çû û di nav avê da dayika wê hate ber çavan û wê xwe da avê da bigehe dayika xwe, lê avê ew bir û bû rewîna seyî yê ku ew dîtî û weha bala Lewendî ket ser û xwe da avê da Çîloyê xilas bike, lê herdu binav û berze bûn. Piştî taziya wan bi çend rojan kelexên herduyan li ber avê, li nêzîkî bajarê Gijalê hatin dîtin.

Çavê doxtor Eyazî Li nexweşxaneyê, bi şev û di odeya miriyan da bi laşê Çîloya mirî dikeve û destdirêjiyê dike ser laşê wê. Roja dîtrê doxtor Qeys bi wê destdirêjiyê dizane û polîsan pê agahdar dike. Eyaz, ku kurê axa ye, hewara xwe dibe cem birayê xwe û ew li gel birayê Sadiqî, yê ku mala wî li bajarî ye, li ser wê pêk dihên ku ew xaniyekî li bajêrî bidin Sadiqî û ew pirs bihê bêdeng kirin. Haya Sadiqî bi xwe ji vê hemiyê nebû, heta birayê wî tê ber mirinê û rastiya meseleyê ji Sadiqî ra dibêje û xanî jî, berî mirina xwe dideyê.

Hindî Lelîxan e bi zik dikeve û li gundî gotgotk belav dibin ku ew ji Eskenderî ducan bûye û dayika wê dixwaze bi dermanên pîrejinekê û karê giran yê nav bîstanan zarokî ji ber wê bihavêje û zû mala xwe bibin bajarê Gijalokê. Lê rojekê du xortên gundî tên mala wan û keçê li ber çavên dayika wê ya hamil û Sadiqê ku nizane mesele çi ye û Revendê biçûk bi xenceran dikujin.

Li dawiyê em dizanin ku Sadiq miriye û Hefsayê jî dibînin ya li mal li bajarê Gijalê, ew lal û nesax e û neşêt bi rêv biçe û nikare bersiva pirsiyarên kurê xwe Revendî bide yê ku ji serhatiya malbata xwe romanekê dinivîse.

Ji rûpelê 43:

“- Lewend, te jî bihîstiye; heçiyê xu di ser kesk û sorî ra bihavêjît, dê mirada dilê wî hasil bît?
 - Belê çewa?!
 - Anku kiç bît, dê bîte kur, kur bît, dê bîte kiç!
 - Erê … erê … ha! Anku tu da çî xu di ser ra havêjî?”     

 

 

ناڤێ کتێبێ: ژانێن سیناهیێ

نڤیسکار: تەحسین ناڤشکی

وەشانخانە: ئێکەتیا نڤیسەرێن کورد ل دهۆکێ

سالا وەشانێ: ٢٠٠٥

هەژمارا رووپەلان: ٥٣٨

 

ئه‌ڤ ڕۆمانه‌کا جڤاکی یه‌، تێ دا مالباته‌ک، په‌یوه‌ندیێن نەباش یێن ژنوومێران و ئه‌ندامێن مالباتێ  و نه‌هه‌قی و سته‌ما ل زارۆکی تێ کرن یه‌ک ژ مژارێن وێ یێن سه‌ره‌کی یه‌. هه‌روه‌ها ئازادی، ژیان و چاره‌نڤیسا تاک و که‌سی د بن گه‌فا دیتن و بریارێن کۆمێ دا به‌یاڤه‌کا به‌رفه‌ره‌هـ د ڤێ به‌رهه‌ما مه‌زن دا دگره‌. ئه‌م ل گه‌ل خوه‌ندنا ژانێن سیناهیێ و وان هه‌می سه‌رهاتی و بوویه‌ر و سۆحبه‌تێن تێ دا، دکه‌ڤن ناڤ هوورگلیێن ژیانا گوندێ تراشۆکێ و خه‌لکێ وێ و ئارێشە و هه‌ڤبه‌شی و هه‌ڤدژیێن وان.

سادق ل گوندێ تراشۆکێ دژیا و وی ژنه‌ک ژ گونده‌کێ دی هه‌بوو ناڤێ وێ پاکیزه‌ بوو و ژ وێ ژنێ که‌چه‌ک هه‌بوو، هه‌ر چه‌ند ناڤێ وێ خه‌ولا بوو، لێ دگۆتنێ چیلۆ. سادق مرۆڤه‌کێ بێ به‌لا و دلساف بوو و جارنا خۆرته‌ک ب ناڤێ عه‌جیلێ نارینێ ب مێهڤانی دهات مالا وان و وی و ژنا وی، ئه‌و وه‌ک کورێ خوه‌ حسێب دکر. لێ، ل گوندی چه‌ند که‌سان گۆتگۆتک به‌لاڤ کرن، قاشۆ عه‌جیل ب ژنا سادقی ڕا ڕادکه‌ڤه‌ و ئه‌ڤ گۆتگۆتک گه‌هشتن پسمامێن پاکیزایێ.

ڕۆژه‌کێ دو پسمامێن پاکیزایێ ژ گوندێ خوه‌ هاتن تراشۆکێ و گۆتن سادقی ئه‌و دزانن کو پاکیزه‌یێ و وی خۆرتی شۆلا خراب کریه‌ و ئه‌و دێ نامووسا خوه‌ شوون. سادقی ژ وان باوه‌ر نه‌کر و باوه‌ریا وی گه‌له‌ک ب ژنێ و وی خۆرتی دهات و ژ بلی گۆتگۆتکان چ شاهد ژی ل سه‌ر هندێ نه‌بوون، لێ وان پسمامان، ب بهانه‌یا کو ئه‌و مالباتا پاکیزه‌یێ نه‌ و ئه‌ون خودانێن بریارێ، سادق نه‌چار کر کو ب گۆتنا وان بکه‌. وان پسمامان و سادقی، ده‌مێ کو که‌چا وی چیلۆ ل مال نه‌بوو، پاکیزا بر چۆله‌کێ و پسمامان ئه‌و ب خه‌نجه‌ران کوشت و هاڤێت ناڤ چاله‌کێ و به‌ر هاڤێتن سه‌ر.

پشتی وێ بوویه‌رێ، ده‌مێ که‌چا وی چیلۆیێ پرسیارا دایکا خوه‌ ژێ دکر، سادقی دگۆتێ ئه‌و چوویه‌ مالا خالان و ئه‌و دێ دیسان ڤه‌گه‌ره‌ مال و چیلۆ ژی هه‌ر ل به‌ندا هاتنا دایکێ بوو. وه‌ختێ ئه‌و ژێ خه‌ریب دبوو یان نه‌ ڕه‌حه‌ت دبوو گازی دکرێ و دایک ل به‌ر چاڤێن خوه‌ ددیت، لێ ده‌مێ به‌ر ب وێ ڤه‌ دچوو ئه‌و وه‌ندا دبوو.

گوندیه‌کێ سادقی ژێ ڕا ب باشی په‌سنێن بیژنه‌کێ دا کو ل گونده‌کێ دی یه‌ و ناڤێ وێ حه‌فسا یه‌ و دو زارۆک ب ناڤێن له‌علیخان و له‌وه‌ندی هه‌نه‌. سادق ژێ باوه‌ر دکه‌ و وێ ژنێ ل خوه‌ مه‌هر دکه‌ و کوره‌ک ژی ب ناڤێ ڕه‌ڤه‌ندی ژێ دبه‌. ئه‌ڤ حه‌فسا ژ سادقی دخوازه‌ کو ئه‌و که‌چا خوه‌ چیلۆیێ، یا ۱۳ سالی بده‌ شوو و ناخوازه‌ وێ د مالا خوه‌ دا ببینه‌ و سادق ژی دل ناده‌ وێ تفالێ بده‌ شوو. حه‌فسایێ که‌رب ژ چیلۆیێ  ڤه‌دبن و هه‌ر چ کارێ ناڤمالێ و حه‌یوانان و گۆڤێ و هه‌ر تشتێ دی ب وێ که‌چێ دده‌ کرن و ل وێ دخه‌ و وێ داخ دکه‌ و ناهێله‌ تێر بخوه‌ و تێر بنڤه‌، یانی ڕه‌فتاره‌کا هندی بێژی نه‌باش ل گه‌ل وێ نه‌ڤسیا خوه‌ دکه‌، لێ ل گه‌ل که‌چ و کورێ خوه‌ زێده‌ باشە.

که‌چا حه‌فسایێ له‌علیخان ژی وه‌ک دایکا خوه‌ حه‌ز ژ چیلۆیێ ناکه‌ و دژاتیا وێ دکه‌، لێ کورێ وێ له‌وه‌ند پێ ڕا باشه‌ و حه‌ز ناکه‌ دایکا وی چیلۆیێ بئێشینه‌، لێ دترسه‌ ل دژی دایکا خوه‌ ڕاوه‌سته‌. هندی له‌علیخانه‌، ئه‌و حه‌ز ژ کوره‌کی ب ناڤێ ئه‌سکه‌نده‌ر دکه‌ و ئه‌و جارنا ب دزیکی ڤه‌ هه‌ڤوودو دبینن، لێ چاڤێ چه‌ند که‌سان ب وان دکه‌ڤه‌ و ئێدی گۆتگۆتک ل سه‌ر وان ل گوندی به‌لاڤ دبن.

سادقی جارنا و ژ بۆ کو که‌چا خوه‌ چیلۆیێ ژ زولما حه‌فسایێ بپارێزه‌، دبر بۆ سه‌ر کاری ل ناڤ بیستانان و چیلۆیێ ژی حه‌ز دکر ئالیکاریا بابێ خوه‌ بکه‌. ڕۆژه‌کێ که‌چا وی ژ ناڤ کاری به‌ر ب ئاڤێ چوو و د ناڤ ئاڤێ دا دایکا وێ هاته‌ به‌ر چاڤان و ووێ خوه‌ دا ئاڤێ دا بگه‌هه‌ دایکا خوه‌، لێ ئاڤێ ئه‌و بر و بوو ڕه‌وینا سه‌یی یێ کو ئه‌و دیتی و وه‌ها بالا له‌وه‌ندی که‌ت سه‌ر و خوه‌ دا ئاڤێ دا چیلۆیێ خلاس بکه‌، لێ هه‌ردو بناڤ و به‌رزه‌ بوون. پشتی تازیا وان ب چه‌ند ڕۆژان که‌له‌خێن هه‌ردویان ل به‌ر ئاڤێ، ل نێزیکی باژارێ گژالێ هاتن دیتن.

چاڤێ دۆختۆر ئه‌یازی ل نه‌خوه‌شخانه‌یێ، ب شه‌ڤ و د ئۆده‌یا مریان دا ب لاشێ چیلۆیا مری دکه‌ڤه‌ و ده‌ستدرێژیێ دکه‌ سه‌ر لاشێ وێ. ڕۆژا دیترێ دۆختۆر قه‌یس ب وێ ده‌ستدرێژیێ دزانه‌ و پۆلیسان پێ ئاگاهدار دکه‌. ئه‌یاز، کو کورێ ئاغا یه‌، هه‌وارا خوه‌ دبه‌ جه‌م برایێ خوه‌ و ئه‌و ل گه‌ل برایێ سادقی، یێ کو مالا وی ل باژێری یه‌، ل سه‌ر وێ پێک دهێن کو ئه‌و خانیه‌کی ل باژێری بدن سادقی و ئه‌و پرس بهێ بێده‌نگ کرن. هایا سادقی ب خوه‌ ژ ڤێ هه‌میێ نه‌بوو، هه‌تا برایێ وی تێ به‌ر مرنێ و ڕاستیا مه‌سه‌له‌یێ ژ سادقی ڕا دبێژه‌ و خانی ژی، به‌ری مرنا خوه‌ دده‌یێ.

هندی له‌علیخانه‌ ب زک دکه‌ڤه‌ و ل گوندی گۆتگۆتک به‌لاڤ دبن کو ئه‌و ژ ئه‌سکه‌نده‌ری دوجان بوویه‌ و دایکا وێ دخوازه‌ ب ده‌رمانێن پیره‌ژنه‌کێ و کارێ گران یێ ناڤ بیستانان زارۆکی ژ به‌ر وێ بهاڤێژه‌ و زوو مالا خوه‌ ببن باژێرێ گژالۆکێ. لێ ڕۆژه‌کێ دو خۆرتێن گوندی تێن مالا وان و که‌چێ ل به‌ر چاڤێن دایکا وێ یا حامل و سادقێ کو نزانه‌ مه‌سه‌له‌ چ یه‌ و ڕه‌ڤه‌ندێ بچووک ب خه‌نجه‌ران دکوژن.

ل داویێ ئه‌م دزانن کو سادق مریه‌ و حه‌فسایێ ژی دبینن یا ل مال ل باژارێ گژالێ، ئه‌و لال و نه‌ساخه‌ و نه‌شێت ب ڕێڤە بچه‌ و نکاره‌ به‌رسڤا پرسیارێن کورێ خوه‌ ڕه‌ڤه‌ندی بده‌ یێ کو ژ سه‌رهاتیا مالباتا خوه‌ ڕۆمانه‌کێ دنڤیسه.‌

ژ رووپەلێ ٤٣:

" – لەوەند، تە ژی نەبهیستیە؛ هەچیێ خو د سەر کەسک و سۆری را بهاڤێژیت، دێ مرادا دلێ وی حاسل بیت؟!
  – بەلێ چەوا؟
  – ئانکو کچ بیت، دێ بیتە کور، کور بیت، دێ بیتە کچ!
  – ئەرێ ... ئەری ... ها! ئانکو تو دا چی خو د سەر ڕا هاڤێژی؟!"