söndag 14 januari 2024

Kurê çiya

 

Navê kitêbê: Kurê çiya
Nivîskar: Mihemed Tahir Şuru
Weşanxane: Senterê Tenahî yê Rewşenbîrî
Çapxane: Hawar li Dihokê
Sala weşanê: 2009
Hejmara rûpelan: 109


Babetê vê berhemê ya ku wek roman hatiye bi nav kirin zordarîya li ser kurdan û berxwedana li hember wê zordarîyê ye.

Hîwa û jina xwe Fewziya li gel dayik û her du birayên xwe di xanîyekê bikirê da li bajarî dijîn. Ew û birayê xwe Hamid serbaz in di leşkerê îraqî da. Hîwa rojekê pê dizane ku birayê wî Hamid û çend serbazên din yên ku ew bi wan ra di rêxistina nihênî da ne, li serbazgehê hatine girtin û li dû wî digerhin da ku wî jî bigirin. Ew dixwaze birayê xwe û hevalên wî rizgar bike. Ew bi cilkên serbazî ji alîyê piştê yê serbazgehê ve, bi ser perjanan ra, derbasî nava wê dibe. Birayê xwe li gel hevalên wî ji cihê girtina wan li serbazgehê derdixe û ji wê derê berê xwe didin derveyê serbazgehê, lê hevalê wan Seîd dibe armanca fîşekên serbazan û dihê kuştin.

Hîwa û her du bira û hevalên wan pêkve direvin û bi alîkarîya hevalên xwe yên rêxistinê diçin bo nav pêşmergeyan. Lê asayişa rejîma îraqî jina wî û dayika wî û zarokan û birayê wî Qadirî digirin û eşkence dikin. Ew dixwazin ji dayika wî bizanin ka kurên wê li kî derê ne û ka ew kê ji rêxistina wan li bajêrî nas dike. Ji bo ku ew wê neçar bikin biaxive, ew wê gelek diêşînin û li ber çavên wê kurê wê azar didin û destdirêjîyê dikin ser bûka wê. Dema ku ew dixwazin destdirêjîyê bikin ser nevîyên wê, ew wê çaxê li xwe mikur dihê û dibêje ku kurên wê çûne nav pêşmergeyan û ew bi xwe jî endama rêxistina nihênî ye, lê heta ku di bin eşkenceyê da dimire jî ew navê hevalên xwe eşkere nake.

Dema nivîksar xwendevanî di bajarê da digerîne ew xelk û civakek hejar, westiyayî, kesîre û halnebaş nîşan dide, mirovên kincpîs û cildirhayî, xelkekê ji yekûdu êciz û paşketî berçav dike. Lê mirov wesa têdigehe ku armanca vê berhemê bêtir nîşandan rola jinê ye di welatperwerî û berxwedana dayika Hîwayî da.

 

بابه‌تێ ڤێ به‌رهه‌مێ یا کو وه‌ک ڕۆمان هاتیه‌ ب ناڤ کرن زۆردارییا ل سه‌ر کوردان و به‌رخوه‌دانا ل هه‌مبه‌ر وێ زۆردارییێ یه.

هیوا و ژنا خوه‌ فه‌وزیا ل گه‌ل دایک و هه‌ر دو برایێن خوه‌ د خانییه‌کێ بکرێ دا ل باژاری دژین. ئه‌و و برایێ خوه‌ حامد سه‌ربازن د له‌شکه‌رێ عیراقی دا. هیوا ڕۆژه‌کێ پێ دزانت‌ کو برایێ وی حامد و چه‌ند سه‌ربازێن دی یێن کو ئه‌و ب وان ڕا د ڕێخستنا نهێنی دا نه‌، ل سه‌ربازگه‌هێ هاتنه‌ گرتن و ل دوو وی دگه‌رهن دا کو وی ژی بگرن. ئه‌و دخوازت برایێ خوه‌ و هه‌ڤالێن وی ڕزگار بکت. ئه‌و ب جلکێن سه‌ربازی ژ ئالییێ پشتێ یێ سه‌ربازگه‌هێ ڤه‌، ب سه‌ر په‌رژانان ڕا، ده‌رباسی ناڤا وێ دبت‌. برایێ خوه‌ ل گه‌ل هه‌ڤالێن وی ژ جهێ گرتنا وان ل سه‌ربازگه‌هێ ده‌ردخت و ژ وێ ده‌رێ به‌رێ خوه‌ ددن ده‌رڤه‌یێ سه‌ربازگه‌هێ، لێ هه‌ڤالێ وان سه‌عید دبت ئارمانجا فیشه‌کێن سه‌ربازان و دهێت کوشتن.

هیوا و هه‌ر دو برا و هه‌ڤالێن وان پێکڤە دره‌ڤن و ب ئالیکارییا هه‌ڤالێن خوه‌ یێن ڕێخستنێ دچن بۆ ناڤ پێشمه‌رگه‌یان. لێ ئاسایشا ڕه‌ژیما عیراقی ژنا وی و دایکا وی و زارۆکان و برایێ وی قادری دگرن و ئه‌شکه‌نجه‌ ددن. ئه‌و دخوازن ژ دایکا وی بزانن کا کورێن وێ ل کی ده‌رێ نه‌ و کا ئه‌و کێ ژ ڕێخستنا وان ل باژێری ناس دکت. ژ بۆ کو ئه‌و وێ نه‌چار بکن بئاخڤت‌، ئه‌و وێ گه‌له‌ک دئێشینن و ل به‌ر چاڤێن وێ کورێ وێ ئازار ددن و ده‌ستدرێژییێ دکن سه‌ر بووکا وێ. ده‌ما کو ئه‌و دخوازن ده‌ستدرێژییێ بکن سه‌ر نه‌ڤییێن وێ، ئه‌و وێ چاخێ ل خوه‌ مکور دهێت و دبێژت کو کورێن وێ چوونه‌ ناڤ پێشمه‌رگه‌یان و ئه‌و ب خوه‌ ژی ئه‌نداما ڕێخستنا نهێنی یه‌، لێ هه‌تا کو د بن ئه‌شکه‌نجه‌یێ دا دمرت ژی ئەو ناڤێن هه‌ڤالێن خوه‌ ئه‌شکه‌ره‌ ناکت.

ده‌ما نڤیکسار خوه‌نده‌ڤانی د باژارێ دا دگێرینت‌، ئەو خه‌لک و جڤاکه‌ک هه‌ژار، وه‌ستیایی، که‌سیره‌ و حالنه‌باش نیشان ددت، مرۆڤێن کنجپیس و جلدرهایی، خه‌لکه‌کێ ژ یه‌کودو عێجز و پاشکه‌تی به‌رچاڤ دکت. لێ مرۆڤ وه‌سا تێدگه‌هت‌ کو ئارمانجا ڤێ به‌رهه‌مێ بێتر نیشاندانا ڕۆلا ژنێ یه‌ د وه‌لاتپه‌روه‌ری و به‌رخوه‌دانا دایکا هیوایی دا.

onsdag 10 januari 2024

Hêlîna êşên li nav sinoran, Hestyar û Gulan

 

Navê kitêbê: Hêlîna êşên li nav sinoran, Hestyar û Gulan
Nivîskar: Gulnar Elî
Weşanxane:
SerSera li Berlînê
Ҫapxane:
Sala weşanê: 2020
Hejmara rûpelan: 

Helbestvan Gulnar Elî (1974-2017) ev romana xwe ya ku bi pîtên latînî nivîsbû, ji bo serrastkirina zimanî ji nivîskar Tengezar Marînî ra hinartibû. Mixabin, li dema Gulnar di jiyanê da, serrastkirin bi dawî nehatibû. Lê Tengezar Marînî ew kar bi erkê xwe zanî û piştî mirina Gulnarê serrastkirin xilas kir û ev roman di sala 2020ê da, bi rêya weşanxaneya SerSera li Berlînê çap kir.

 

Ev roman li ser viyana du gencan û kartêkirina malê, dêûbavan û civakê li ser wan û paşeroja wan e. Wextê Gulan û hevala wê Cîhan li Qamişloyê, li ser rêya di navbera mal û dibistanê da diçin, çavê Gulanê bi baxekê firotina gulan dikeve ku li ser nivîsiye Baxçê Hestyar û ew demildest hez ji navê Hestyarî dike. Paşî mereq dike ka ew Hestyar kî ye û dema ji bo kirîna gulan Hestyarî li wî baxî dibîne, ji dîtina yekê her du li yekûdu aşiq dibin.

 

Hestyar bi xwe ji Dihokê ye. Ew ji zilma beisîyên Îraqê reviyaye û hatiye Qamişlo bo mala Hecî Xelîlî, ku nasê malbata wan e û li baxçeyê wî yê gulan kar dike û her li wê derê jî dimîne.

 

Lê bab û dayika Gulanê yên halnexweş biryar daye ku Gulanê bidin pismamê wê Lezgînî, yê li Elmanyayê ye, da ku ew li hember wê ji alîyê madî ve alîkarîya wan bike. Bab ji Gulanê ra dibêje eger tu şû pê nekî ez dê xwe bikujim û guneha hindê û vê malbatê dikeve stûyê te. Evca ew bê dilê xwe şû bi Lezgînî dike û pê ra diçe ELmanyayê, lê her hez ji Hestyarî dike. Lezgîn wê dike bermalîya xwe û wî li alîyê din yarek heye bi navê Beyanê. Gulan dibe xizmetkara nav mala Lezgînî û cêmkekê zarokan, keç û kur dibin û nav lê dike Dilyar û Gulyar. Kesa ku herî bi êş û xemên Gulanê dizane û jê ra dibe alîkar û wek dayikekê çavê xwe dideyê Beyan, yara Lezgînî ye.

 

Gulan rastî êşa giran şêrpenceyê dibe û di neştergerîyê da jiyan xwe ji dest dide û cenazeya wê dibin Qamişlo û li wir vedişêrin. Hestyar diçe ser gora wê û biryarê dide ku xwe li sinorî bide û vegere warê xwe, lê mînek pê teqiya û bi giranî birîndar bû û ket nav lepên cendirmeyên tirk.

 

Ev berhem di nav xwe da çend serhatîyên din jî dihewîne: Çîroka Gulçînê, keça Hecî xelîlî û heza wê bo Hestyarî. Serhatîya çîhanê û heza wê ya peydakirina mêrekê dewlemend û pêkhatina wê xewna wê. Çîroka eşqa Nazdarê (dêya Cîhanê) û çawa bab li dijî şûkirina wê bû û tevî wê jî ew û Cemal bûn hevjîn û herwesa jî çîroka Beyanê û ya bi serê wê hatî.

 

Zimanê şî’irî yê nivîskarê gelek di nivîsandina vê berhemê da zal e. Pirsa kurdan û zilma li ser wan û dabeşkrina welatê wan û pirsa zimanê kurdî, hin ji wan babetan in yên di vê berhemê da dihên behis kirin.


 

ناڤێ کتێبێ: هێلینا ئێشێن ل ناڤ سنووران، هەستیار و گولان
نڤیسکار: گولنار عەلی
وەشانخانە: سەرسەرا ل بەرلینێ
چاپخانە:
سالا وەشانێ: ٢٠٢٠
هەژمارا رووپەلان:

 

هه‌لبه‌ستڤان گولنار عه‌لی (١٩٧٤-٢٠١٧) ئه‌ڤ ڕۆمانا خوه‌ یا کو ب پیتێن لاتینی نڤیسیبوو، ژ بۆ سه‌رڕاستکرنا زمانی ژ نڤیسکار ته‌نگه‌زار مارینی ڕا‌ هنارتبوو. مخابن، ل ده‌ما گولنار د ژیانێ دا، سه‌ڕاستکرن ب داوی نه‌هاتبوو. لێ ته‌نگه‌زار مارینی ئه‌و کار ب ئه‌رکێ خوه‌ زانی و پشتی مرنا گولنارێ سه‌ڕاستکرن خلاس کر و ئه‌ڤ ڕۆمان د سالا ٢٠٢٠ێ دا ب ڕێیا وه‌شانخانه‌یا سه‌رسه‌را ل به‌رلینێ چاپ کر 

ئه‌ڤ ڕۆمان ل سه‌ر ڤیانا دو گه‌نجان‌ و کارتێکرنا مالێ، دایوبابان و جڤاکێ ل سه‌ر وان و پاشه‌رۆژا وانه‌. وه‌ختێ گولان و هه‌ڤالا وێ جیهان ل قامشلۆیێ، ل سه‌ر ڕێیا د ناڤبه‌را مال و دبستانێ دا دچن، چاڤێ گولانێ ب باغه‌کێ فرۆتنا گولان دکه‌ڤت‌ کو ل سه‌ر نڤیسیه‌ باخچێ هه‌ستیار و ئه‌و ده‌ملده‌ست حه‌ز ژ ناڤێ هه‌ستیاری دکت. پاشی مه‌ره‌ق دکت‌ کا ئه‌و هه‌ستیار کی یه‌ و ده‌ما ژ بۆ کرینا گولان هه‌ستیاری ل وی باغی دبینت‌، ژ دیتنا یه‌کێ هه‌ر دو ل یه‌کوودو عاشق دبن.

 

هه‌ستیار ب خوه‌ ژ دهۆکێ یه‌. ئه‌و ژ زلما به‌عسییێن عیراقێ ڕه‌ڤیایه‌ و هاتیه‌ قامشلۆ بۆ مالا حه‌جی خه‌لیلی، کو ناسێ مالباتا وانه‌ و ل باخچه‌یێ وی یێ گولان کار دکت‌ و هه‌ر ل وێ ده‌رێ ژی دمینت.

لێ باب و دایکا گولانێ یێن حالنه‌خوه‌ش بریار دایه‌ کو گولانێ بدن پسمامێ وێ له‌زگینی، یێ ل ئه‌لمانیایێ یه‌، دا کو ئه‌و ل هه‌مبه‌ر وێ ژ ئالییێ مادی ڤه‌ ئالیکارییا وان بکت‌. باب ژ گولانێ ڕا دبێژت ئه‌گه‌ر تو شوو پێ نه‌کی ئه‌ز دێ خوه‌ بکوژم و گونه‌ها هندێ و ڤێ مالباتێ دکه‌ڤت‌ ستوویێ ته‌. ئه‌ڤجا ئه‌و بێ دلێ خوه‌ شوو ب له‌زگینی دکت و پێ ڕا دچت‌ ئه‌لمانیایێ، لێ هەر حەز ژ هەستیاری دکت. له‌زگین وێ دکت به‌رمالییا خوه‌ و وی ل ئالییێ دن یاره‌ک هه‌یه‌ ب ناڤێ به‌یانێ. گولان دبت‌ خزمه‌تکارا ناڤ مالا له‌زگینی و جێمکه‌کێ زارۆکان، که‌چ و کور دبن و ناڤ لێ دکت دلیار و گولیار. که‌سا کو هه‌ری ب ئێش و خه‌مێن گولانێ دزانت‌ و ژێ ڕا دبت‌ ئالیکار و وه‌ک دایکه‌کێ چاڤێ خوه‌ ددتێ به‌یان، یارا له‌زگینی یه.

گولان ڕاستی ئێشا گران شێرپەنجەیێ دبت و د نه‌شته‌رگه‌رییێ دا ژیان خوه‌ ژ ده‌ست ددت و جه‌نازه‌یا وێ دبن قامشلۆ و ل وێ دەرێ ڤه‌دشێرن. هه‌ستیار دچت‌ سه‌ر گۆرا وێ و بریارێ ددت کو خوه‌ ل سنۆری بدت و ڤه‌گه‌رت وارێ خوه‌، لێ مینه‌ک پێ ته‌قیا و ب گرانی بریندار بوو و که‌ت ناڤ له‌پێن جه‌ندرمه‌یێن ترک.

 

ئه‌ڤ به‌رهه‌م د ناڤ خوه‌ دا چه‌ند سه‌رهاتییێن دی ژی دحه‌وینت‌: چیرۆکا گولچینێ، که‌چا حه‌جی خه‌لیلی و حه‌زا وێ بۆ هه‌ستیاری. سەرهاتییا جیهانێ و حه‌زا وێ یا په‌یداکرنا مێره‌کێ ده‌وله‌مه‌ند و پێکهاتنا وێ خه‌ونا وێ. چیرۆکا عه‌شقا نازدارێ (دایکا جیهانێ) و چاوا باب ل دژی شووکرنا وێ بوو و ته‌ڤی وێ ژی ئه‌و و جه‌مال بوون هه‌ڤژین و هه‌روه‌سا ژی چیرۆکا به‌یانێ و یا ب سه‌رێ وێ هاتی.

 

زمانێ شعری یێ نڤیسکارێ گه‌له‌ک د نڤیساندنا ڤێ به‌رهه‌مێ دا زاله‌. پرسا کوردان و زلما ل سه‌ر وان و دابه‌شکرنا وه‌لاتێ وان و پرسا زمانێ کوردی، هن ژ وان بابه‌تانن یێن د ڤێ به‌رهه‌مێ دا دهێن به‌حس کرن.