Êva, temamtirîn çêkirîya Xudê

Navê kitêbê: Êva, temamtirîn çêkirîya Xudê   

Nivîskar: Diyar Eredinî

Weşanxane: Pirtûkxaneya Atra

Sala weşanê: 2018

Hejmara rûpelan: 250

 

Ev roman viyan û kerbê, Mem û Zîn û Bekoyî bi vebêjî û kirasekê din pêşkêşî xwendevanan dike. Herweha balê dikêşe ser pirsa maytêkirina dayûbaban di biryara şûkirina keçan da û sinordarkirina azadiya kesî di hilbijartina subehîya xwe da.

Viyar xortek e, xwendina endazyarîyê temam kiriye, dayik û bab lê mirine û ew ji wî malê wan jê ra hiştibû, xaniyekî ji xwe ra ava dike û dikaneka gulavfiiroşîyê jî vedike. Wî û Aryyayê gelek hez ji hevûdu dikir, lê Aryayê da dû biryara malbatê û şû bi wî kir yê wan jê ra hilbijartî û Viyar hêla. Pey vê bûyerê Viyarî dilê xwe li ber keçan girt û xwe da karê xwe yê gulavfiroşiyê heta ku Êva bû bikira wî ya gulavê û dilê wî li ber xwe vekir û herduyan gelek hez ji yekûdu kir.

Arêşeya Êvayê ew bû ku babê wê nemabû û mamê wê xwe bi xudanê wan dizanî û jê dixwest şû bi kurê wî Eşresî bike. Zêdebarî vê, kurmamê wê yê ku meyvexwer û diz bû, yê ku her li dû destdirêjî û pûçatîyan bû, bela xwe ji wê venedikir û digotê te bivêt û nevêt tu ya min î.

Piştî bêhêvîbûna xwe azadkirinê ji gefên kurmamî, Êva û Viyar biryarê didin ji xwe ra bi hev re bijîn û Viyar bi xwe odeyeka nihînî li bin metbexa mala xwe ava dike. Êva jî nameyekê ji dayika xwe ra dihêle ku ew xwe dihavêje avê û xwe dikuje. Lê ew li şûna wê diçe mala Viyarî û bi nihênî, di wê odeya li bin eredî da pê ra dijî û piştî demekî Êva ducan dibe. Viyar jî dikana xwe difiroşe û ji bo ku her nêzîkî Êvayê bibe, li bîstanê bi rex malê ve kar dike.

Hemî, piştî gelek lêgeryanê ji dîtina Êvayê bêhîvî dibin, lê Eşres dixwaze wê bibîne û tola xwe jê vebike. Ew di odeya wê da komputera wê dibîne û bi porgramekê hemî wan wêne û vîdyoyên jê havêtî vedigerîne nav. Ew di nav wan de vîdyoyên mala Viyyarî dibîne û wê odeya nihînî ya wî ava dikir. Êdî ew çend rojan çavdêrîya wan dike û dixwaze wan bi terzekê pirî jan ji nav bibe. Rojekê Êva ji Viyarî dixwaze ew wê bibe derve da, piştî ew qas roj û mehên li bin erdî, bêhin bike bayê derve.

Viyar kincên xwe yên kuran dike ber Êvayê û wê bi şev derdixe derve û piyaseyekê di nav wan bîstan û baxên nêzîk da dikin. Di wan kêlîkan da Eşres li wê derê bû, çavdêrîya wan dikir. Ku wî dît ew ji xanî dûrketin, ew yekser ket nav odeya wan ya nihînî û her çi av û xwarina hebû jê derxist û xwe di xanîyî da li ber wan veşart. Viyar û Êva paşî vedigerin û dadikevin odeya xwe yan binerd û di wê gavê da Eşres derîyî bi ser wan da digire û wan di wê odeyê da zîndan dike. Her du çend rojan dimînin girtî û demê Eşres pê dizane ku ew êdî bê taqet û bê hiş bûne, ew dadikev odeya bin erdî û herdu kelexên bêliv, li ser textî razandî dibîne. Êva hema çavên xwe vedike û nimnimekê dike û Eşres jê fehim dike ku ew avê dixwaze û diçe pey avê, lê ne ji bo ku bideyê, bes ji bo ku li ber çavên wê vexwe û wê bêhtir azar bide. Her ku ew ji dergehê odeyê serdikeve silal darek bi pişta serê wî dikeve û dixe erdî. Ew kesê dar lê xistî hevalê Viyarî, Azar bû ku hatibû seredana wî û bala wî ketibû ser Eşresî û têgehişibû ka mesele çi ye û weha ew dar lêxist û polîs agahdar kirin û herdu birin nexweşxaneyê.

Em li dawiyê dizanin ku Eşres hatiye zîndan kirin, Êva û kurê wê Êvyar li gel dayika Êvayê li mala xwe ne û du sal bi ser bûyerê da borîne û Viyar sax e, lê di bêhişîyê da ye û Êva bi hîvî ye ku ew rojekê hişyar be û wan hembêz bike.

Behsê gelek pirs û babetan û kesên din jî di vê romanê da dihên kirin wek Yûsifê cîranê Viyarî û hevalê wî Arazî û hevalê bapîrê wî Cengîzî.

Ji rûpelê 179: ”Erê û nuke dibêjit du bendeyên min hemû viyana min virêkirî ser erdî ya bo xwe birî û yê bi nihênî ve didin êkûdu! Êva, li vî bajêrî viyan bi nihênî dihêt parvekirin û kerb û kîn bi aşkerayî. Jidayikbûn bi nihênî ye di jorekê da û kuştin bi aşkerayî.”

 

‌ ناڤێ کتێبێ: ئێڤا، تەمامترین چێکرییا خودێ

نڤیسکار: دیار ئەرەدنی

وەشانخانە: پەرتووکخانەیا ئاترا

سالا وەشانێ: ٢٠١٨

هەژمارا رووپەلان: ٢٥٠

 

ئه‌ڤ ڕۆمان ڤیان و که‌ربێ، مه‌م و زین و به‌کۆیی ب ڤه‌بێژی و کراسه‌کێ دن پێشکێشی خوه‌نده‌ڤانان دکه‌. هه‌روه‌ها بالێ دکێشه‌ سه‌ر پرسا مایتێکرنا دایووبابان د بریارا شووکرنا که‌چان دا و سنۆردارکرنا ئازادیا که‌سی د هلبژارتنا سوبه‌هیا خوه‌ دا.

ڤیار خۆرته‌که‌، خوه‌ندنا ئه‌ندازیارییێ تەمام کریه‌، دایک و باب لێ مرنه‌ و ئه‌و ژ وی مالێ وان ژێ ڕا هشتبوو، خانییه‌کی ژ خوه‌ ڕا ئاڤا دکه‌ و دکانه‌کا گولاڤفرۆشییێ ژی ڤه‌دکه‌. وی و ئاریایێ گه‌له‌ک حه‌ز ژ هه‌ڤوودو دکر، لێ ئاریایێ دا دوو بریارا مالباتێ و شوو ب وی کر یێ وان ژێ ڕا هلبژارتی و ڤیار هێلا. په‌ی ڤێ بوویه‌رێ ڤیاری دلێ خوه‌ ل به‌ر کچان گرت و خوه‌ دا کارێ خوه‌ یێ گولاڤفرۆشیێ هه‌تا کو ئێڤا بوو بکرا وی یا گولاڤێ و دلێ وی ل به‌ر خوه‌ ڤه‌کر و هه‌ردویان گه‌له‌ک حه‌ز ژ یه‌کوودو کر.

ئارێشه‌یا ئێڤایێ ئه‌و بوو کو بابێ وێ نه‌مابوو و مامێ وێ خوه‌ ب خودانێ وان دزانی و ژێ دخوه‌ست شوو ب کورێ وی ئه‌شره‌سی بکه‌. زێده‌باری ڤێ، کورمامێ وێ یێ کو مه‌یڤه‌خوه‌ر و دز بوو، یێ کو هه‌ر ل دوو ده‌ستدرێژی و پووچاتییان بوو، به‌لا خوه‌ ژ وێ ڤه‌نه‌دکر و دگۆتێ ته‌ بڤێت و نه‌ڤێت تو یا منی.

پشتی بێهێڤیبوونا خوه‌ ئازادکرنێ ژ گه‌فێن کورمامی، ئێڤا و ڤیار بریارێ ددن ژ خوه‌ ڕا ب هه‌ڤ ڕه‌ بژین و ڤیار ب خوه‌ ئۆده‌یه‌کا نهینی ل بن مه‌تبه‌خا مالا خوه‌ ئاڤا دکه‌. ئێڤا ژی نامەیه‌کێ ژ دایکا خوه‌ ڕا دهێله‌ کو ئه‌و خوه‌ دهاڤێژه‌ ئاڤێ و خوه‌ دکوژه‌. لێ ئه‌و ل شوونا وێ دچه‌ مالا ڤیاری و ب نهێنی، د وێ ئۆده‌یا ل بن ئه‌رهدی دا پێ ڕا دژی و پشتی ده‌مه‌کی ئێڤا دوجان دبه‌. ڤیار ژی دکانا خوه‌ دفرۆشه‌ و ژ بۆ کو هه‌ر نێزیکی ئێڤایێ ببه‌، ل بیستانێ ب ڕه‌خ مالێ ڤه‌ کار دکه.‌

هه‌می، پشتی گه‌له‌ک لێگه‌ریانێ، ژ دیتنا ئێڤایێ بێهیڤی دبن، لێ ئه‌شره‌س دخوازه‌ وێ ببینه‌ و تۆلا خوه‌ ژێ ڤه‌بکه‌. ئه‌و د ئۆده‌یا وێ دا کۆمپوته‌را وێ دبینه‌ و ب پۆرگرامه‌کێ هه‌می وان وێنه‌ و ڤیدیۆیێن ژێ هاڤێتی ڤه‌دگه‌رینه‌ ناڤ. ئه‌و د ناڤ وان دا ڤیدیۆیێن مالا ڤیاری دبینه‌ و وێ ئۆده‌یا نهینی یا وی ئاڤا دکر. ئێدی ئه‌و چه‌ند ڕۆژان چاڤدێرییا وان دکه‌ و دخوازه‌ وان ب ته‌رزه‌کێ پری ژان ژ ناڤ ببه‌. ڕۆژه‌کێ ئێڤا ژ ڤیاری دخوازه‌ ئه‌و وێ ببه‌ ده‌رڤه،‌ دا پشتی ئه‌و قاس ڕۆژ و مه‌هێن ل بن ئه‌ردی بێهن بکه‌ بایێ ده‌رڤه.‌

ڤیار کنجێن خوه‌ یێن کوران دکه‌ به‌ر ئێڤایێ و وێ ب شه‌ڤ ده‌ردخه‌ ده‌رڤه‌ و پیاسه‌یه‌کێ د ناڤ وان بیستان و باخێن نێزیک دا دکن. د وان کێلیکان دا ئه‌شره‌س ل وێ ده‌رێ بوو، چاڤدێرییا وان دکر. کو وی دیت ئه‌و ژ خانی دوورکه‌تن، ئه‌و یه‌کسه‌ه‌ر که‌ت ناڤ ئۆده‌یا وان یا نهینی و هه‌ر چ ئاڤ و خوارنا هه‌بوو ژێ ده‌رخست و خوه‌ د خانییی دا ل به‌ر وان ڤه‌شارت. ڤیار و ئێڤا پاشی ڤه‌دگه‌رن و دادکه‌ڤن ئۆده‌یا خوه‌ یا بنه‌رد و د وێ گاڤێ دا ئه‌شره‌س ده‌رییی ب سه‌ر وان دا دگره‌ و وان د وێ ئۆده‌یێ دا زیندان دکه‌. هه‌ر دو چه‌ند ڕۆژان دمینن گرتی و ده‌مێ ئه‌شره‌س پێ دزانه‌ کو ئه‌و ئێدی بێ تاقه‌ت و بێ هش بوونه‌، ئه‌و دادکه‌ڤ ئۆده‌یا بن ئه‌ردی و هه‌ردو که‌له‌خێن بێلڤ، ل سه‌ر ته‌ختی ڕازاندی دبینه‌. ئێڤا هه‌ما چاڤێن خوه‌ ڤه‌دکه‌ و نمنه‌کێ دکه‌ و ئه‌شره‌س ژێ فه‌هم دکه‌ کو ئه‌و ئاڤێ دخوازه‌ و دچه‌ په‌ی ئاڤێ، لێ نه‌ ژ بۆ کو بده‌یێ، به‌س ژ بۆ کو ل به‌ر چاڤێن وێ ڤه‌خوه‌ و وێ بێهتر ئازار بده‌. هه‌ر کو ئه‌و ژ ده‌رگه‌هێ ئۆده‌یێ سه‌ردکه‌ڤه‌ سلال داره‌ک ب پشتا سه‌رێ وی دکه‌ڤه‌ و دخه‌ ئه‌ردی. ئه‌و که‌سێ دار لێ خستی هه‌ڤالێ ڤیاری، ئازار بوو کو هاتبوو سه‌ره‌دانا وی و بالا وی که‌تبوو سه‌ر ئه‌شره‌سی و تێگه‌هشبوو کا مه‌سه‌له‌ چ یه‌ و وه‌ها ئه‌و دار لێ خست و پۆلیس ئاگاهدار کرن و هه‌ردو برن نه‌خوه‌شخانه‌یێ.

ئه‌م ل داویێ دزانن کو ئه‌شره‌س هاتیه‌ زیندان کرن، ئێڤا و کورێ وێ ئێڤیار ل گه‌ل دایکا ئێڤایێ ل مالا خوه‌ نه‌ و دو سال ب سه‌ر بوویه‌رێ دا بۆرینه‌ و ڤیار ساخه‌، لێ د بێهشییێ دا یه‌ و ئێڤا ب هیڤی یه‌ کو ئه‌و ڕۆژه‌کێ هشیار به‌ و وان هه‌مبێز بکه.‌

به‌حسێ گه‌له‌ک پرس و بابه‌تان و که‌سێن دن ژی د ڤێ ڕۆمانێ دا دهێن کرن؛ وه‌ک یووسفێ جیرانێ ڤیاری و هه‌ڤالێ وی ئارازی و هه‌ڤالێ باپیرێ وی جه‌نگیزی.

ژ رووپەلێ ١٧٩: "ئەرێ و نوکە دبێژت دو بەندەیێن من هەموو ڤیانا من ڤرێکری سەر ئەردی یا بۆ خوە بری و یێ ب نهێنی ڤە ددن ئێکودو! ئێڤا، ل ڤی باژێری ڤیان ب نهێنی دهیت پارڤەکرن و کەرب و کین ب ئاشکەرایی. ژدایکبوون ب نهێنی یە د ژۆرەکێ دا و کوشتن ب ئاشکەرایی."

Şevên Prag

Navê kitêbê: Şevên Prag 

Nivîskar: Hesen Îbrahîm

Weşanxane: Êketiya Nivîserên Kurd li DIhokê

Sala weşanê: 2008

Hejmara rûpelan:

Mijara trawma, yan jî têkçûna derûnî ya piştî şerî û karesatan û kartêkirina wê li ser tenduristî û reftarên mirovî û pêwendiya wî bi dorhêlê ve, xwe bi ser vê romanê da sepandiye.

Hisên û Hesen her du kurd in û li Almanyayê penaber in û jinên wan hene û her yekî çar zarok jî hene. Hisên bi malbata xwe ve bi seredan, bi tirimbêla xwe, ji bajêrekê dî diçe mala Hesenî. Herdu zelam biryarê didin bi tena serê xwe, bê jin û zarok, derbasî aliyê dî yê sinoran bibin û ji xwe ra li Pragê keyfê bikin.

Li Pragê tirimbêla wan dihê dizîn û ji bilî wê jî ew diçin cihekî ku ew bûyereka berî deh salan di hişê Hesenî da sax dike û wî dibe nav wê rûdanê li wê cadeyê li Pragê bi serê wî û hevalên wî hatibû û ya berî wê bûyerê û ka çewa ew û her du heval li çiyayên Kurdistanê gihaûne hev û ka li wê derê çi hatibû serê wan.

Hesen li Kurdistanê bi Azad Hewlêrî û Elî Necefî ra pêşmerge bûn û ew heta li Almanyayê jî pêk ve penaber bûn. Ew berî deh salan çalakvanên siyasî bûn û li pragê, di rêyê da ber bi civîneka rikeberîya îraqî ve diçûn, demê sîxurên rijêma Sedamî êriş kir ser wan û di wê gullebarankirinê da herdu hevalên wî Azad û Elî hatin kuştin. Ev dibe xem û êşek û her bi wî ra dimîne û bandora xwe li jiyana wî dike.

Hesen û Hisên ji wê gera xwe ya Pragê vedigerin, lê Hesen nikare xwe ji ya qewimî û borîrojan û rewşa li Kurdistanê û bûyerên wê û hevalên wî yên bûne berpirsiyar û pişta xwe dane wî azad bike. Ew gelek dikeve bin bandora wê hemîyê û rewşa wî ya derûnî têk diçe. Em wî li dawiyê li Pragê dibînin û ew hewil didie bi vexwarin û kirîna seksê xwe ji bîr bike, lê di dûmahîyê da ew xwe dibîne bi tenê, hilweşiyayî, bê armanc, bê pere û û bê dost û mal.

Ji bilê serhatîyên Hesen û Hisênî, di nava bûyer û axiftinan de rexneyên civakî û siyasî û gelek pirsiyar xwe berçav dikin.

Ji romanê: ”Li ser cihê xwe yê xweş û tena xwe dirêj kir. Hest bi aramîyê kir. Xav bû, xwe mirand, diviya biniivit, diviya bo demekî hemî tişta ji bîr bikit, ji cîhanê dûr kevit. Guh li kesê nebit, tinê di gel giyanê xwe yê westiyayî bmînit.”

 

‌ ناڤێ کتێبێ: شەڤێن پراگ

نڤیسکار: حەسەن ئیبراهیم

وەشانخانە: ئێکەتیا نڤیسەرێن کورد ل دهۆکێ

سالا وەشانێ: ٢٠٠٨

هەژمارا رووپەلان: 

مژارا تراوما، یان ژی تێکچوونا ده‌روونی یا  پشتی شه‌ری و کاره‌ساتان و کارتێکرنا وێ ل سه‌ر ته‌ندورستی و رەفتارێن مرۆڤی و پێوه‌ندیا وی ب دۆرهێلێ ڤه‌، خوه‌ ب سه‌ر ڤێ ڕۆمانێ دا سەپاندیە.

حسێن و حه‌سه‌ن هه‌ر دو کوردن و ل ئالمانیایێ په‌نابه‌رن و ژنێن وان هه‌نه‌ و هه‌ر یه‌کی چار زارۆک ژی هه‌نه‌. حسێن ب مالباتا خوه‌ ڤه‌ ب سه‌ره‌دان، ب ترمبێلا خوه‌، ژ باژێره‌کێ دی دچە مالا حه‌سه‌نی. هه‌ردو زه‌لام بریارێ ددن ب ته‌نا سه‌رێ خوه‌، بێ ژن و زارۆک، ده‌رباسی ئالیێ دی یێ سنۆران ببن و ژ خوه‌ ڕا ل پراگێ که‌یفێ بکن.

ل پراگێ ترمبێلا وان دهێ دزین و ژ بلی وێ ژی ئه‌و دچن جهه‌کی کو ئەو بوویه‌ره‌کا به‌ری ده‌هـ سالان د هشێ حه‌سه‌نی دا ساخ دکه‌ و وی دبه‌ ناڤ وێ روودانا ل وێ جاده‌یێ ل پراگێ ب سه‌رێ وی و هه‌ڤالێن وی هاتبوو و یا بەری وێ بوویەرێ و کا چەوا ئەو و هەر دو هەڤال ل چیایێن کوردستانێ گهابوونە هەڤ و کا ل وێ دەرێ چ هاتبوو سەرێ وان.

حه‌سه‌ن ل کوردستانێ ب ئازاد هه‌ولێری و عه‌لی نه‌جه‌فی ڕا پێشمه‌رگه‌ بوون و ئه‌و هه‌تا ل ئالمانیایێ ژی پێک ڤه‌ په‌نابه‌ر بوون. ئه‌و به‌ری ده‌هـ سالان چالاکڤانێن سیاسی بوون و ل پراگێ، د ڕێیێ دا به‌ر ب جڤینه‌کا ڕکه‌به‌رییا عیراقی ڤه‌دچوون، دەمێ سیخورێن ڕژێما سه‌دامی هێرش کر سه‌ر وان و د وێ گوڵه‌بارانکرنێ دا هه‌ردو هه‌ڤالێن وی ئازاد و عه‌لی هاتن کوشتن. ئه‌ڤ دبه‌ خه‌م و ئێشه‌ک و هه‌ر ب وی ڕا دمینه‌ و باندۆرا خوە ل ژیانا وی دکە.‌

حه‌سه‌ن و حسێن ژ وێ گه‌را خوه‌ یا پراگێ ڤه‌دگه‌رن، لێ حه‌سه‌ن نکاره‌ خوه‌ ژ یا قه‌ومی و بۆریرۆژان و رەوشا کوردستانێ و بوویەرێن وێ و هه‌ڤالێن وی یێن بوونه‌ به‌رپرسیار و پشتا خوه‌ دانه‌ وی ئازاد بکه‌. ئه‌و گه‌له‌ک دکه‌ڤه‌ بن باندۆرا وێ هه‌مییێ و ڕه‌وشا وی یا ده‌روونی تێک دچه‌. ئه‌م وی ل داویێ ل پراگێ دبینن و ئه‌و هه‌ول دده‌ ب ڤه‌خوارن و کرینا سه‌کسێ خوه‌ ژ بیر بکه‌، لێ د دووماهییێ دا ئه‌و خوه‌ دبینه‌ ب ته‌نێ، هلوه‌شیایی، بێ ئارمانج، بێ په‌ره‌ و بێ دۆست و مال.

ژ بلی سەرهاتییێن حەسەن و حسێنی، دناڤا بوویەر و ئاخفتنان دا رەخنەیێن جڤاکی و سیاسی و گەلەک پرسیار خوە بەرچاڤ دکن.

ژ رۆمانێ: "ل سەر جهێ خوە یێ خوەش و تەنا خوە درێژ کر. هەست ب ئارامییێ کر، خاڤ بوو، خوە مراند، دڤیا بنڤت، دڤیا بۆ دەمەکی هەمی تشتا ژ بیر بکت. ژ جیهانێ دوور کەڤت، گوهـ ل کەسێ نەبت، تنێ دگەل گیانی خوە یی وەستیایی بمینت."

Perîyên wêjeyê ji rojavayê welatî

Perîyên wêjeyê ji rojavayê welatî

Îro kitêba Perîyên wêjeyê, ya li ser edebiyata jinên kurd yên rojava, ji aliyê nivîskarê wê ve Fener Rojbiyanî, bi postê ji Almanyayê gehişt destê min.

Temet dinyayekê spas kekê Fener bo vê diyarîya gelek bihadar. Vê lêkolîn û antolojîya te ya dewlemend ez kêfxweş kirim. Ez êdî dikarim di kitêbekê da wêneyekê zelal li ser edebiyata jina kurd li rojavayê welatî bibînim.

Ev berhema 462-rûpelî bi lêkolîneka nivîskarî bi xwe dest pê dike û ew li ser ziman, folklor, edebiyata kurdî ya devkî, jin û rola wê di wêjeya kurdî da, rola rojnamegerîyê di pêşdebirina edebiyatê da, astengên di rêya nivîskarîya jinê da û têgeha edebiyata jina kurd e.

Fener Rojbiyanî karî di vê kitêbê da 42 nivîskarên jin ji rojavayê Kurdistanê, ji nifşên cuda, yên kevn û nû, her ji Rewşen Bedirxanê (1909 – 1992) heta ji dayikbûyîyên dawiyên salên notan bîne cem hev û zêdebarî nasandina wan, nimûne ji helbest û pexşanên wan ji xwendevana ra pêşkêş bike.

 

په‌رییێن وێژه‌یێ ژ ڕۆژئاڤایێ وه‌لاتی

ئیرۆ کتێبا په‌رییێن وێژه‌یێ، یا ل سه‌ر ئه‌ده‌بیاتا ژنێن کورد یێن ڕۆژئاڤا، ژ ئالیێ نڤیسکارێ وێ ڤه‌ فه‌نه‌ر ڕۆژبیانی، ب پۆستێ ژ ئالمانیایێ گه‌هشت ده‌ستێ من.

 ته‌مه‌ت دنیایه‌کێ سپاس که‌کێ فه‌نه‌ر بۆ ڤێ دیارییا گه‌له‌ک بهادار. ڤێ لێکۆلین و ئانتۆلۆژییا تە یا ده‌وله‌مه‌ند ئەز کێفخوه‌ش کرم. ئه‌ز ئێدی دکارم د کتێبه‌کێ دا وێنه‌یه‌کێ زه‌لال ل سه‌ر ئه‌ده‌بیاتا ژنا کورد ل ڕۆژئاڤایێ وه‌لاتی ببینم.

ئه‌ڤ به‌رهه‌ما ٤٦۲-رووپه‌لی ب لێکۆلینه‌کا نڤیسکاری ب خوه‌ ده‌ست پێ دکه‌ و ئەو ل سه‌ر زمان، فۆلکلۆر، ئه‌ده‌بیاتا کوردی یا ده‌ڤکی، ژن و ڕۆلا وێ د وێژه‌یا کوردی دا، ڕۆلا ڕۆژنامگه‌رییێ د پێشده‌برنا ئه‌ده‌بیاتێ دا، ئاسته‌نگێن د ڕێیا نڤیسکارییا ژنێ دا و تێگه‌ها ئه‌ده‌بیاتا ژنا کورده.‌

فه‌نه‌ر ڕۆژبیانی کاری د ڤێ کتێبێ دا ٤۲ نڤیسکارێن ژن ژ ڕۆژئاڤایێ کوردستانێ، ژ نفشێن جودا، یێن که‌ڤن و نوو، هه‌ر ژ ڕه‌وشه‌ن به‌درخانێ (۱۹۰۹ – ۱۹۹۲) هه‌تا ژ دایکبوویییێن داویێن سالێن نۆتان بینه‌ جه‌م هه‌ڤ و زێده‌باری ناساندنا وان، نموونه‌ ژ هه‌لبه‌ست و په‌خشانێن وان ژ خوه‌نده‌ڤانا ڕا پێشکێش بکه.‌

Şimşon Seyada

 Navê kitêbê: Şimşon Seyada

Nivîskar: Jaro Dihokî

Weşanxane: Çapxaneya Dihok li Dihokê

Sala weşanê: 2019

Hejmara rûpelan: 93

Ev roman ya bi navê Şimşon Seyada yanî Şimşonê nêçîrvan romaneka bîrînanan e û ew serhatiyên jiyana kesekî bi navê Şimşon Seyada, ku bi rastî qewimî ne, di tevnekê wêjeyî da, têxe ber destê xwendevanan.

Babê Şimşonî û ji ber nakokiyên di nav malbatê da, mala xwe ji gundê Çem Rebetkê li devera Nehlê dibe Bexdayê. Li gel borîna salan malbata wî mezin dibe û rewşa wan ya aborî lawaz dibe, evca Şimşon û ji bo alîkariya babê xwe neçar dibe dev ji xwendnê ber bide û kar bike. Ew di wan deman da Behrayê nas dike û hez jê dike. Ew boyaxçîyê pêlavan e û Behra xwendina xwe ya pzîşkîyê li zanîngehê timam dike. Babê keçê li ser zewaca wan razî nabe û demê Şimşon li leşkerîyê, ew bi hêceta sefereka kurt, malbata xwe û Behra li gel, dibe Ewropayê û li wê derê dibin penaber û bicih dibin.

Şimşon pê nizane ka Behra bi malbata xwe ve ber bi ku ve çûne û danûstandinên wan bi yekcarî qut dibin. Şimşon ji eşq û xeman xwe dihavêje nav meyvexwarinê û siyasetê. Ew dikeve nav bizaveka li dijî rijêmê û carna bi şev xencerekê bi xwe ra hildigire û reşekên rijêmê yên ku xelkê azar didin ji nav dibe. Bizava ew tê da endam ditirse ku Şimşon bihê girtin belayê bîne serê malbata xwe, lewma ew wî razî dike ku biçe Kurdistanê û bibe pêşmerge.

Şimşon ji leşkerîya îraqî direve û diçe gundê dayûbabê xwe û bineciha wî dibe xaniyê malê yê ku hêj li cihê xwe mabû. Li wê derê dest bi bizava siyasî û pêşmergetiyê dike û pê ra jî nêçîrvanîya heywanên kûvî dike û berdewam dibe li ser meyvexwarinê û ew hêj bi hîvî ye ku ew û Behra rojekê bigehin yek.

Keçek bi navê Nora hez jê dike û wî razî dike ku pê ra bizewice û jê sê keç dibin. Lê Şimşon, her wek xwe dijî û bêtiriya wextê wî bo siyasetê, hevalan, vexwarin û nêçîrvanîyê diçe û Nora jî dixwaze ew bêtir li wê û li malê û xweşiya wan bi xudan derbikeve û ev dibin egerên nakokiyan di navbera wan da. Li dawiyê Nora jê dixeyide û bê wî hemî tiştên xwe difiroşe û bi keçên xwe ra rêya derve digire.

Şimşon dikeve dû heta Sûriyê ji bo ku wan, yan hema çi nebe keçên xwe bizivirîne, lê bê hîvî vedigere. Enfal tên û berê wî dikeve Îranê û li wê derê bi xwîşka xwe ra diçe kampeka penaberan û paşî ji wê derê diçin Sûriyê. Xwîşka wî diçe Keneda û ew, piştî serhildanê û li bin givaşa hevalan vedigere bo nav xebata siyasî li Kurdistanê.

Êdî jiyana wî dibe siyaset, nêçîr û heval û şevbêrî û vexwarina bi dostan ra. Herweha jê ra yarek çê dibe, carûbar pê ra radikeve û ji wê kurek bi navê Aşûrî dibe.

Ew demê ew li kampa penabera li Îranê bû, ew ji xortekî dizane ku Behra bûye doktoreka navdar li Londonê û weha careka dî hîvî di dilê wî da geş dibin. Behra jî, ji nexweşekê xwe yê kurd dizane ku Şimşon sax e û hejmara telefona wî jî peyda dike û ji bo dîtina wî li gel şandeka doktoran diçe Kurdistanê. Lê ji ber ku di wan rojan da Daişê hêriş înabû ser deverê, rê nebû ew xwe bigehîne Şimşonî û ew paşde vegeriya. Behrayê hewil da telefona wî bike, bes çi bersiv nebûn, evca wê jê ra peyamek hinart û tê da nvîsî: “Ez behra me, em wek pizîşkên bê sinor hatibûne paytextê Kurdistana Îraqê û da di wê rê ra hême def te, belê Daiş hatin û em vegeriyan. Çi gava ez gehiştim dê li gel te axivim û êdî çi hêz neşên min û te ji yek veken.. Bo zanîn hêşta ez kiç im..!”

Êdî Şimşon careka dî bi hîvî dikeve û xwe dîsan xort û dibîne û dixwaze li ser xatra Behrayê çavê xwe bide xwe, meyê kêm bike û siheta xwe xweş bike.

 

ناڤێ کتێبێ: شمشۆن صەیادا

نڤیسکار: ژارۆ دهۆکی

وەشانخانە: چاپخانەیا دهۆک ل دهۆکێ

سالا وەشانێ: ٢٠١٩

هەژمارا رووپەلان: ٩٣

ئه‌ڤ ڕۆمان یا ب ناڤێ شمشۆن صه‌یادا یانی شمشۆنێ نێچیرڤان، ڕۆمانه‌کا بیرئینانانه‌ و ئه‌و سه‌رهاتیێن ژیانا  که‌سه‌کی ب ناڤێ شمشۆن صه‌یادا، کو ب ڕاستی قه‌ومی نه‌،  د ته‌ڤنه‌کێ وێژه‌یی دا، دئێخه‌ به‌ر ده‌ستێ خوه‌نده‌ڤانان. 

بابێ شمشۆنی و ژ به‌ر ناکۆکیێن د ناڤ مالباتێ دا، مالا خوه‌ ژ گوندێ چه‌م ڕه‌به‌تکێ ل ده‌ڤه‌را نه‌هلێ دبه‌ به‌غدایێ. مالباتا وی ل گه‌ل بۆرینا سالان مه‌زن دبه‌ و ڕه‌وشا وان یا ئابۆری لاواز دبه‌، ئه‌ڤجا شمشۆن و ژ بۆ ئالیکاریا بابێ خوه‌ نه‌چار دبه‌ ده‌ڤ ژ خوه‌ندنێ به‌ر بده‌ و کار بکه‌. ئه‌و د وان ده‌مان دا به‌هرایێ ناس دکه‌ و حه‌ز ژێ دکه‌. ئه‌و بۆیاخچییێ پێلاڤانە و به‌هرا خوه‌ندنا خوه‌ یا پزیشکییێ ل زانینگه‌هێ تمام دکه‌. بابێ که‌چێ ل سه‌ر زه‌واجا وان ڕازی نابه‌ و ده‌مێ شمشۆن ل له‌شکه‌رییێ، ئه‌و ب هێجه‌تا سه‌فه‌ره‌کا کورت، مالباتا خوه‌ و به‌هرا ل گه‌ل، دبه‌ ئه‌ورۆپایێ و ل وێ ده‌رێ دبن په‌نابه‌ر و بجهـ دبن. 

شمشۆن پێ نزانه‌ کا به‌هرا ب مالباتا خوه‌ ڤه‌ به‌ر ب کو ڤه‌ چوونه‌ و دانووستاندنێن وان ب یه‌کجاری قوت دبن. شمشۆن ژ عه‌شق و خه‌مان خوه‌ دهاڤێژه‌ ناڤ مه‌یڤه‌خوارنێ و سیاسه‌تێ. ئه‌و دکه‌ڤه‌ ناڤ بزاڤه‌کا ل دژی ڕژێمێ و جارنا ب شه‌ڤ خه‌نجه‌ره‌کێ ب خوه‌ ڕا هلدگره‌ و ڕه‌شه‌کێن ڕژێمێ یێن کو خه‌لکێ ئازار ددن ژ ناڤ دبه‌. بزاڤا ئه‌و تێ دا ئه‌ندام دترسه‌ کو شمشۆن بهێ گرتن و به‌لایێ بینه‌ سه‌رێ مالباتا خوه‌، له‌وما ئه‌و وی ڕازی دکه‌ کو بچه‌ کوردستانێ و ببه‌ پێشمه‌رگه.‌

شمشۆن ژ له‌شکه‌رییا عیراقی دره‌ڤه‌ و دچه‌ گوندێ دایوبابێ خوه‌ و بنەجها وی دبە خانیێ مالێ‌ یێ کو هێژ ل جهێ خوە مابوو. ل وێ ده‌رێ ده‌ست ب بزاڤا سیاسی و پێشمه‌رگه‌تیێ دکه‌ و پێ ڕا ژی نێچیرڤانیا حه‌یوانێن کووڤی دکه‌ و به‌رده‌وام دبه‌ ل سه‌ر مه‌یڤه‌خوارنێ و ئه‌و هێژ ب هیڤی یه‌ کو ئه‌و و به‌هرا رۆژەکێ بگه‌هن یه‌کودو.

که‌چه‌ک ب ناڤێ نۆرا حه‌ز ژێ دکه‌ و وی ڕازی دکه‌ کو پێ ڕا بزه‌وجه‌ و ژێ سێ که‌چ دبن. لێ شمشۆن، هه‌ر وه‌ک خوه‌ دژی و بێتریا وه‌ختێ وی بۆ سیاسه‌تێ، هه‌ڤالان، ڤه‌خوارن و نێچیرڤانییێ دچه‌ و نۆرا ژی دخوازه‌ ئه‌و بێتر ل وێ و ل مالێ و خوه‌شیا وان ب خودان ده‌ربکه‌ڤه‌ و ئه‌ڤ دبن ئه‌گه‌رێن ناکۆکیان د ناڤبه‌را وان دا‌. ل داویێ نۆرا ژێ دخه‌یده‌ و بێ وی هه‌می تشتێن خوه‌ دفرۆشه‌ و ب که‌چێن خوه‌ ڕا ڕێیا ده‌رڤه‌ دگره.‌

شمشۆن دکه‌ڤه‌ دوو هه‌تا سووریێ، ژ بۆ کو وان یان هه‌ما چ نه‌به‌ که‌چێن خوه‌ بزڤرینه‌، لێ بێ هیڤی ڤەدگەرە‌. ئه‌نفال تێن و به‌رێ وی دکه‌ڤه‌ ئیرانێ و ل وێ ده‌رێ ب خویشکا خوه‌ ڕا دچه‌ کامپه‌کا په‌نابه‌ران و پاشی ژ وێ ده‌رێ دچن سووریێ. خویشکا وی دچه‌ که‌نه‌دا و ئه‌و، پشتی سه‌رهلدانێ و ل بن گڤاشا هه‌ڤالان ڤه‌دگه‌ره بۆ ناڤ‌ خه‌باتا سیاسی ل کوردستانێ. 

ئێدی ژیانا وی دبه‌ سیاسه‌ت، نێچیر و هه‌ڤال و شه‌ڤبێری و ڤه‌خوارنا ب دۆستان ڕا. هه‌روه‌ها ژێ ڕا یاره‌ک چێ دبه‌ و ئەو جاروبار پێ ڕا ڕادکه‌ڤه‌ و ژ وێ کوره‌ک ب ناڤێ ئاشووری دبه.‌

ئه‌و ده‌مێ ئه‌و ل کامپا په‌نابه‌را ل ئیرانێ بوو، ئه‌و ژ خۆره‌ته‌کی دزانه‌ کو به‌هرا بوویه‌ دۆکتۆره‌کا ناڤدار ل لۆندۆنێ و وه‌ها جاره‌کا دی هیڤی د دلێ وی دا گه‌ش دبن. به‌هرا ژی، ژ نه‌خوه‌شه‌کێ خوه‌ یێ کورد دزانه‌ کو شمشۆن ساخه‌ و هەژمارا تەلەفۆنا وی ژی پەیدا دکە و ژ بۆ دیتنا وی ل گه‌ل شانده‌کا دۆکتۆران دچه‌ کوردستانێ. لێ ژ به‌ر کو د وان ڕۆژان دا داعشێ هێرش ئینابوو سه‌ر ده‌ڤه‌رێ، ڕێ نه‌بوو ئه‌و خوه‌ بگه‌هینه‌ شمشۆنی و ئه‌و پاشده‌ ڤه‌گه‌ریا. به‌هرایێ هه‌ول دا ته‌له‌فۆنا وی بکه‌، به‌س چ به‌رسڤ نه‌بوون، ئه‌ڤجا وێ ژێ ڕا په‌یامه‌ک هنارت و تێ دا نڤیسی: "ئه‌ز به‌هرا مه‌، ئه‌م وه‌ک پزیشکێن بێ سنۆر هاتبوونه‌ پایته‌ختێ کوردستانا عیراقێ و دا د وێ ڕێ ڕا هێمه‌ ده‌ف ته‌، به‌لێ داعش هاتن و ئه‌م ڤه‌گه‌ریان. چ گاڤا ئه‌ز گه‌هشتم دێ ل گه‌ل ته‌ ئاخڤم و ئێدی چ هێز نه‌شێن من و ته‌ ژ یه‌ک ڤه‌که‌ن.. بۆ زانین هێشتا ئه‌ز کچم..!" 

ئێدی شمشۆن جاره‌کا دی ب هیڤی دکه‌ڤە و خوه‌ دیسان خۆرت دبینە و دخوازە ل سه‌ر خاترا به‌هرایێ چاڤێ خوه‌ بده‌ خوه‌، مه‌یێ کێم بکه‌ و سحه‌تا خوه‌ خوه‌ش بکه.