شانۆگەرییا دەنگی: ژ گۆتنێ بۆ کرنێ Şanogerîya dengî: Ji gotinê bo kirinê

 

شانۆگەرییا دەنگی: ژ گۆتنێ بۆ کرنێ

Wêne: Rûniştî j destê çepê Cefer Şingarî, Mehdî Mihemed selîm, Mihemed Tahir Necmedîn û yê rawestayî Sidqî Hirorî. Gundê Bazê, payîza 1983ê

وەختێ ئەز و جەعفەر شنگاری د ١٥ مەها تەباخا سالا ١٩٨٣ێ دا ژ ئینشکی، جهێ کو ئەز لێ کارمەندێ چاندنێ بووم، چوون دەڤەرێن ڕزگارکری یێن ل بن دەستهلاتا پیشمەرگەیان ل دەڤەرا بەرواری بالا، ئەز ل مالا برایێ خوە مەکی یا کو ل گوندێ کانیمەزنێ بوو ئاکنجی بووم. مالا وی ئۆدەیەک بوو، وی ئەو ب کرێ ژ مختارێ گوندی عەبدرەحمانێ کانیمەزنی گرتبوو. د وێ ئۆدەیا بچووک دا مەکی و هەڤژینا وی عەزیزا و هەر چار زارۆکێن وی زیرەک، هەرمان، هۆگر و کەڤی و دایکا من ئاسیا  دژیان. ئەز ژی بووم کەسی هەشتێ یێ د وێ ئۆدەیێ دا. مەکی هینگێ پێشمەرگەبوو ل لژنەیا ناڤچەیا ئامێدییێ و برایێ مە فەوزی ژی بەرپرسێ لژنەیا تەحقیقێ یا لقا یەک بوو کو بارەگەهێ وان ل زێوەشکان بوو. ئەو ژی جار بۆ جار دهات سەرەدانێ و هەژمارا مە ل گەل وی د وێ ئۆدەیێ ڤە دبوو نەهـ. یا ڕاست ئەز پرانییا جاران ب شەڤ، ژ بەر جهێ تەنگ، ل مزگەفتا گوندی ل گەل پێشمەرگەیێن کو ب شەڤ دبوون مێهڤانێن گوندی دنڤستم. لێ، پشتی دەمەکی مختاری ئۆدەیەکا دی یا ب ڕەخ یا برایێ من ڤە ژ بۆ من ڤالا کر. ئێدی وێ ئۆدەیێ ئەز و کتێبێن من بۆ وان چەند مەهێن ئەز ل كانیمەزنێ بووم حەواندن.

 هندی جەعفەر شنگاری بوو ئەو هەر ژ ڕۆژا ئەم گەهشتن کانیمەزنێ ب مەکی ڕا چوو لژنەیا ئامێدییێ و بوو پیشمەرگە. لێ، ئەز ل پێشییێ کەتم ناڤ بەرگرییا ملی یا وێ دەڤەرێ. وەختێ ئەز ژ ئینشکێ هاتبووم، من تژی بارێ هێسترەکێ کتێب ل گەل خوە ئینابوون و هۆسا ئەز ل وێ دەرێ ژی ل سەر خواندنا کتێبان بەردەوام بووم. دانوستاندنێن من ب گەلەک کەسێن کو وەک من هاتبون وان دەڤەران و خودان دیتن و هزرێن جۆر ب جۆر بوون و ل گەل چەند هەڤالێن پیشمەرگە هەبوون و مە د هەڤدیتنێن خوە دا مناقەشەیا پرسگرێکێن ڕۆژێ یێن سیاسی و جڤاکی و ژیان و بەرخوەدانا خەلکێ مە و پیشمەرگەیان یا ل دژی داگیرکەری و وەکی دی دکر.

یەک ژ پیشمەرگەیێن کو مە گەلەک هەڤودو ددیت سمکۆ ئامێدی (١٩٥١-١٩٨٩) بوو. ئەو مرۆڤەکێ پڕی بزڤین و پێشمەرگەیەکێ وێرەک بوو و ژ بۆ مناقەشەیان گەلەک ڤەکری بوو و ئالییەکێ وی یێ نڤیسینا شعران ژی  هەبوو. هەر چەند ڕۆژان دا هێت و دا شعرەکا خوە یا نوو نیشا من دت و چەند جاران خوینت و پرسیارا دیتنا من ل سەر وێ شعرێ کت. مرۆڤ و پێشمەرگە و کادر و شاعر و مرۆڤحەزی تێ دا جڤیابوون سەر هەڤ و ئەو د هەر یەکێ ژ ڤان دا ژی کەسەکێ ژێهاتی و سەرکەفتی بوو.

 من هینگێ شانۆگەرییەک ب ناڤێ (ژ گۆتنێ بۆ کرنێ) نڤیسیبوو و ئەو ژی بەرفرەهکرنا نڤیسەکا من بوو کو من بەری هاتنا خوە ل دهۆکێ، هەر ب وی سەرناڤی، ب دەنگێ خوە ب تەیپێ ل سەر کاسێتەکی تۆمار کربوو و ب ناسناڤێ خوە (ڕاستی) د ناڤ ناسێن خوە دا بەلاڤ کربوو. ناڤەرۆکا وێ ئەو بوو کو ژ بۆ ملەتێ مە زانین و خوەرەوشنبیرکرن ژ بۆ ئازادبوونێ گەلەک گرنگە و دڤیت کو هەر کەس ژ خوە و دەردۆرا خوە دەست پی بکت. من خواست وێ بکم شانۆگەرییەکا دەنگی و ل سەر کاسێتەکێ قەید بکم. پەیاما وێ شانۆگەرییێ ئەو بوو کو ژ بۆ گوهۆرینێ دڤێت مرۆڤ ژ خوە دەست پێ بکت و گوهۆرینی ژ خوە دەست پێ بکت دا بکارت ببت جهێ باوەرییا دەردۆرێ و تەئسیرێ ل سەر وێ بکت. هەروەها د وێ شانۆگەرییێ دا ئاغا و شێخ و پەیوەندییێن جڤاکی یێن پاشکەفتی و عەشیرکانێ هاتبوون ڕەخنە کرن و بانگ ژ بۆ هشیارییا نەتەوەیی دکر.

 من ئەڤ دیتنا خوە بۆ چەند هەڤالان و ژ وان ژ سمکۆیی ژی گۆت. کەیفا وی پێ هات و خواست کو ئەو ژی تێ دا بەشدار ببت. ڕۆژا کو مە خواستی وێ قەید بکن مە ئەو پێ ئاگاهدار کرو هات و ب دەنگێ خوە تێ دا بەشدار بوو. مە ئەو ل مالا مەلایێ گوندێ بازێ حەجی محەمەد سەلیمی تۆمار کر. هەر چ قاس حەجی محەمەد سەلیم مەلا بوو، لێ وی حەز ژ هەر تشتێ بێهنا کوردینییێ ژێ دهات دکر. وی ژ بۆ نموونە گوهدارییا کاسێتێن شڤان پەروەری دکر و وەختێ کەسەکی گۆتبایی کو ئەو ستران بەحسی کۆمۆنیزمێ دکن، وی د بەرسڤا خوە دا دگۆت وان کەسان ئەو هەر وەسا ژی بەحسێ ئازادییا کوردان و مافێن وان دکن. کەسێن کو ب دەنگێن خوە د وی شانۆگەرییێ دا بەشدار بوون سمکۆ ئامێدی، نافع هرۆری، مەهدی محمەمەد سەلیم و ئەز بووم. د ناڤ مە ڤان هەر چاران دا بەس مەهدی بەری هینگێ ڕۆل د چەند شانۆگەرییەکان دا ل دهۆکی دیتبوو. مە چەند جاران پرۆڤە کرن و پاشی ئەو قەید کر. مە کاسێتەکا ڤالا (شەریتەک) کر د مسەجەلەیا (تەیپا، نەوارا) بچووک یا مەلا محەمەد سەلیمی دا و ئەو خست سەر قەیدکرنێ و هەر یەکی ژ مە ب دەنگێ خوە ڕۆلا خوە  لەیست. پاشی مە ل سەر چەند کاسێتێن دی کۆپی کر و ئەو بەلاش دا چەند خۆرت و کەسێن کو مە ناس دکرن ژ بۆ کو ئەو ژی ب ڕێیا خوە کۆپی و بەلاڤ بکن. مە هەروەها ب ڕێیا سمکۆیی نسخەیەک ژبۆ کۆپیکرن و بەلاڤکرنێ دا یەکەتییێن قۆتابی و لاوان یێن سەر ب لژنەیا ئامێدییێ ژی. لێ وان ژ بەر نەرازیبوونا هندەک کەسان د لژنەیا ئامێدییێ دا ل سەر ناڤەرۆکا وێ ئەو بەلاڤ نەکر، لێ جامێران بەلاڤکرنا وێ ل مە قەدەخە نەکر.

 یا ڕاست نە ئەو کاسێت و نە ژی تەکستا وێ شانۆنامەیێ مان ل نک من. تشتێ بالکێش وەختێ ئەز د داوییا مەها دەهـ یا سالا ٢٠٢٣ێ دا چووم دهۆکێ و من ئەڤ سۆحبەت ل دیوانەکێ و ب ئامادەبوون مەهدی محەمەد سەلیمی کر، وی گۆت کو وی تەکستا دەستپێکرنا شانۆگەریێ ب دەنگێ خوە گۆتبوو وئەو هەتا نوکە ژی ل بیرا وی یە. ئەو بۆ من گەلەک بالکێش بوو کو پشتی ئەو قاس سالان ئەو چەند ل بیرا وی بت، لێ ئەو ب خوە ئەکتەر بوو و ئالییێ وی یێ ژبەرکرنێ بهێز بوو. ئێدی وی ئەو تەکست گۆت و من د تەلەفۆنێ دا قەید کر و ئەڤ یا ل ژێر دەقا دەستپێکێ یا وێ شانۆگەرییێ بوو:

(گوهدارێن هێژا و بهاگران. ژ بەر کو دوژمنێن پیشکەفتنا گەلێ مە ناهێلن هونەرمەند و ڕەوشەنبیر یا د سەر و دلێ خوە دا ب دورستی ئاشکەرا کەن و ل بەرپەرێت ڕۆژنامە و گۆڤار و پەرتووکان بەلاڤ کەن و بێدەنگی ژی گونەهکارییەکا مەزنە ل دەرحەقێ دۆزا گەلێ کوردستانێ. لەو مە دیت یا فەرە ئەم دەنگێ پێشمەرگەیی و شۆرەشێ بگەهینین هەمی جها و ڕاستییێ بێژین. نوکە هوون و شانۆگەرییا ژ گۆتنێ بۆ کرنێ.)

 

Şanogerîya dengî: Ji gotinê bo kirinê‏

wextê ez û Ce'fer Şingarî di 15ê meha tebaxa sala 1983ê da ji gundê Înişkê, cihê ku ez lê karmendê çandinê bûm, çûn ‏deverên rizgarkirî yên li bin desthilata pîşmergeyan li devera Berwarî Bala, ez li mala birayê xwe Mekî Hirorî ya ku li gundê ‏Kanîmezinê bû akincî bûm. Mala wî odeyek bû, wî ew bi kirê ji muxtarê gundî Ebdirehmanê Kanîmeznî girtibû. Di ‏wê odeya biçûk da Mekî û jina wî Ezîza û her çar zarokên wî Zîrek, Herman, Hogr û Kevî û dayka me Asya ‏dijiyan. Ez jî bûm kesî Heştê yê di wê odeyê da. Mekî hîngê pêşmerge bû li ljineya navçeya Amêdîyê û birayê me ‏Fewzî jî berpirsê komîteya tehqîqê ya liqa yek bû û baregehê wan li Zêweşikan bû. Ew jî car bo car dihat seredanê ‏û hejmara me li gel wî di wê odeyê ve dibû neh. Ya rast ez piranîya caran bi şev, ji ber cihê teng, li mizgefta ‏gundî li gel pêşmergeyên ku bi şev dibûn mêhvanên gundî dinivisitm. Lê, piştî demekê muxtarî odeyeka dî ya bi rex ya ‏birayê min ve ji bo min vala kir. Êdî wê odeyê ez û kitêbên min bo wan çend mehên ez li Kanîmezinê bûm hewandin.

‏Hindî Ce'fer Şingarî bû ew her ji roja em gehiştin Kanîmezinê bi Mekî ra çû lijneyê û bû pêşmerge. Lê, ez li pêşîyê ketim nav bergirîya milî ya ‏wê deverê. Wextê ez ji Înişkê hatibûm, min tijî barê hêstirekê kitêb li gel xwe înabûn û hosa ez li wê derê ‏jî li ser xwendina kitêban berdewam bûm. Danûstandinên min bi gelek kesên ku wek min hatibûn wan deveran û xwedî dîtin û ‏hizrên cor bi cor bûn û li gel çend hevalên pîşmerge jî hebûn û me di hevdîtinên xwe da minaqeşeya pirsgirêkên ‏rojê yên siyasî û civakî û jiyan û berxwedana xelkê me ya li dijî dagîrkerî û wekî din dikir. ‏

Yek ji pêşmergeyên ku me gelek hevûdu didît Simko Amêdî (1951-1989) bû. Ew mirovekê pirî bizivîn û pêşmergeyekê ‏wêrek bû û ji bo minaqeşeyan gelek vekirî bû û alîyekê wî yê nivîsîna şi'ran jî hebû. Her çend rojan carekê diahat û ‏şi'reka xwe ya nû nîşa min dida û çend caran dixwend û pirsiyara dîtina min li ser wê şi'rê dikir. Mirov û pêşmerge û ‏kadir û şai'r û mirovhezî tê da civiyabûn ser hev û ew di her yekê ji van da jî kesekê jêhatî û serkeftî bû.‏

‏Min hîngê şanogerîyek bi navê (Ji gotinê bo kirinê) nvîsîbû û ew jî berifrehkirina nivîseka min bû ku min berî hatina ‏xwe li Dihokê, her bi wî sernavî, bi dengê xwe bi teypê li ser kasêtekî tomar kirbû û bi nasnavê xwe Rastî di nav nasên xwe da belav kirbû. ‏Naveroka wê ew bû ku ji bo miletê me zanîn û xwerewşenbîrkirin ji bo azadbûnê gelek giring e û divêt ku her kes ji ‏xwe û derdora xwe dest pê bike. Min xwast wê bikim şanogerîyeka dengî û li ser kasêtekê qeyd bikm. Peyama wê şanogerîyê ew bû ku ji bo guhorînê divê ku mirov ji xwe dest pê bike û guhorînê ji ‏xwe dest pê bike da bikaribe bibe cihê bawerîya derdorê û tesîrê li ser wê bike. Herweha di wê şanogerîyê da axa û ‏şêx û pêwendîyên civakî yên paşkeftî û eşîrkanê hatibûn rexne kirin û bang ji bo hişyarîya neteweyî dikir.‏

‏Min ev dîtina xwe bo çend hevalan û ji wan Simkoyî jî got. Keyfa wî pê hat û xwast ku ew jî tê da beşdar ‏bibe. Roja ku me xwastî wê qeyd bikin me ew pê agahdar kir û ew hat û bi dengê xwe tê da beşdar bû. Me ew li mala melayê gwndê Bazê hecî Mihemed Selîmî tomar kir. Her çi qas hecî Mihemed Selîm mela bû, lê wî hez ji her tiştê bêhna kurdînîyê jê dihat dikir. Wî guhdarîya kasêtên Şivan Perwerî dikir û wextê kesekî jê ra gotibûya ku ew stiran behsa komunîzmê dikin, wî di bersiva xwe da digot wan ku ew her wesa behsa azadîya kurdan û mafên wan jî dikin. Kesên ku bi dengên xwe di wê şanogerîyê da beşdar bûn Simko Amêdî, Nafi' ‏Hirorî, Mehdî Mihemed Selîm û ez bûm. Di nav me van her çaran da bes Mehdî berî hîngê rol di çend ‏şanogerîyan da li Dihokî dîtibû. Me çend caran prove kirin û paşî ew qeyd kir. Me kasêteka vala (şerîtek) kir di ‏miseceleya (teypa, newara) biçûk ya mela Mihemed Selîmî da û ew xist ser qeydkirinê û her yekî ji me bi dengê xwe ‏rola xwe  leyist. Paşî me ew li ser çend kasêtên din kopî kir û ew belaş da çend xort û kesên ku me nas dikirin, ji bo ‏ku ew jî wê bi rêya xwe kopî û belav bikin. Me her weha bi rêya Simkoyî nisxeyek ji bo kopîkirin û belavkirinê da yeketîyên ‏qotabî û lawan yên ser bi ljineya Amêdîyê jî. Lê wan ji ber nerazîbûna hinek kesan di ljineya Amêdîyê da li ser naveroka ‏wê ew belav nekir, lê camêran belavkirina wê li me qedexe nekir.‏

‏Ya rast ne ew kasêt û ne jî teksta wê şanonameyê man li cem min. Tiştê balkêş wextê ez di dawîya meha deh ya sala 2023ê da çûm Dihokê û min ev sohbet li dîwanekê û bi amadebûna Mehdî Mihemed Selîmî kir, wî got ku wî teksta ‏destpêkirina şanogerîyê bi dengê xwe gotibû û ew heta nuke jî li bîra wî ye. Ew bo min gelek balkêş bû ku piştî ew ‏qas salan ew çend li bîra wî be, lê ew bi xwe ekter bû û alîyê wî yê jiberkirinê bihêz bû. Êdî wî ew tekst ‏got û min di telefonê da qeyd kir û ev ya li jêr deqa destpêkê ya wê şanogerîyê bû:‏

‏(Guhdarên hêja û bihagran. Ji ber ku dijminên pîşkeftina gelê me nahêlin hunermend û rewşenbîr ya di ser û dilê xwe da bi ‏duristî aşkera bikin û li berperên rojiname û kovar û pirtûkan belav bikin û bêdengî jî gunehkarîyeka mezin e li ‏derheqê doza gelê Kurdistanê, lew me dît ya fer e em dengê pêşmergeyî û şoreşê bigehînîn hemî ciha û rastîyê ‏bêjîn. Nuke hûn û şanogerîya ji Gotinê bo kirinê.)‏

Xukuştin خوکوشتن

  کورتەچیرۆکا من خوکوشتن یا کو د هەژمارا ٤٧٦ێ یا رۆژنامەیا هاوکاری یا ٢٨/٥/١٩٧٩ دا بەلاڤ ببو.

Kurteçîroka min Xukuştin ku di hejmara 476ê ya rojnameya Hawkarî ya 28.5.1979ê da bibû.

Hizirkirinek هزرکرنەک

 ئەڤ کورتەچیرۆکەکا منە کو ب ناڤێ هزرکرنەک د هەژمارا ٤١١ێ یا ڕۆژنامەیا هاوکاری دا یا ڕۆژا ٣٠ێ مەها یەک یا سالا ١٩٧٨ێ بەلاڤ ببوو.

Ev çîrokekeka min e ku bi navê Hizirkirinek di hejmara 411ê ya rojnameya Hawkarî da ya roja 30ê meha yek ya sala 1978ê belav bibû.

خەما نەخو، خەم هلگری خوە دخون Xema nexu, xem hilgirî xwe dixun

 

ئەڤ چەند رۆژن من کارتۆنا نڤیس و کاخەزێن خوە یێن کەڤن ژ دۆلابێ دەرخستیە و من د ناڤ دا ئەڤ نڤیس دیت کو من د ئیلۆنا ١٩٨٤ێ دا ل سەر کاخەزێن زەر ل گوندێ ڕاژانێ ل رۆژهلاتێ كوردستانێ نڤیسیبوو. من ئەڤ هزرا د ڤێ نڤیسێ دا بەری هینگێ، د سالا ١٩٨١ێ دا ل دهۆکێ نڤیسیبوو و ب دەنگێ خوە وەک کاسێت دابوو هندەک ناسان. هەر وەسا پاشی من ئەو بەرفرەهتر کربوو و شانۆنامەیەکا دەنگی د پاییزا سالا ١٩٨٣ێ دا ژێ چێ کربوو و ل گوندێ بازێ ل دەڤەرا بەرواری بالا، ب تەیپێ ل سەر کاسێتەکێ تۆمار کربوو و کۆپی و بەلاڤ کربوو. د وێ شانۆیا دەنگی دا ئەز و شەهید سمکۆ ئامێدی و مەهدی محەمەد سەلیم و نافع شوکری ب دەنگێن خوە تێ دا بەشدار ببوون. دێ پاشی، جارەکا دی بەحسا وێ ژی کم.

 

خەما نەخو، خەم هلگری خوە دخون

دێ بێژن هێرش تڕچەدینە، ئێ ما چاوا دین نەبم و رادیۆ، مەزن و ناڤدار، کەنکەنە و رەوشەندیر ل باژیڕێ من خوە ب سەرێ ئێکێ وەکی من دا دکنە زانا و دبێژن "ئەڤ یا هەیی پێشکەفتنە، ئەڤ رێدار و یاسایا دیمۆکراتییێ و وەکهەڤیێ یە و دەلیڤان ددت هەمی کەسان. هۆسا یە و چ جوداهی نینن. ئەڤجا مرۆڤۆ دەستێ تە ژ تە ڕا و زۆرداری و مێتنکارییێ ل سەر خوە قەبوول نەکە. بلڤە و دەرگەهێن ژینێ ل بەر تە ڤەکرینە"

چ پەیڤێن جوان رستی و ڤەهاندینە، ئەو ژ رووخساری ڤە مرۆڤی د سەر دا دبن و بێ دەنگ دکن، لێ چ ڕاستی د وان دا نینە. ئەڤ چ وەکهەڤی و دیمۆکراتی یە کو هندەک هەمی بن و هەمی تشت هەبن و هەر چ یا بڤێت دکن ، چنکی ژێ دهێت و پێ چێ دبت و هندەک ژی بۆ مافەکێ بچووک و بۆ تێربوونا رۆژەکێ قورچا ل گەورییێن خوە ددن.

دبت کو ئەز دین بم و بەردەوام ژی گەلەک دبێژن من تو دینی. دبت کو ئەو راست بن، ما خوە نە ئەز ژ ڤان گەلەکان عاقلتر و راستترم. لێ، نزانم دوهی بوو یان پێر، من د کتێبەکێ دا خواند کو نە مەرجە دەنگێ گەلەکان یان یێ بێتران ل سەرتشتەکی ئێک بت و ئەو دیتن راست و دورست بت. لێ بەلێ، ل رەخێ دی دبت کو ئێکی هزرەک هەبت و سەد یان ئەکسەرییەت ل دژی بن و ئەو هزر و دیتن راست بت. ئەرێ، راست و دورست نە ب وێ یە کا چەند پێ ڕا نە و چەند ل دژی نە. ها پا دبت کو ژ بۆ کەسێن نەزان و جڤاکێ پاشکەفتی دیمۆکراسی خودان دو سەر بت، ڕاستی و دورستی ب دەنگێن ئەکسەرییەت و کێمانییێ بت و ئەو ل گەل دەم و جهان دهێت گوهۆرین.

‌هێ بەلی ما دێ بۆ کێ بێژی. ئەز کورێ سەعۆیێ پالە، کی دێ باوەر ژێ کت. لێ هەکە ئەڤ ئاخفتنێن من ئێکێ دی یێ جلک جوان و ماقوول و د بەرخوە ڕا چووی گۆتبان، کەسەکێ تەشمکەک ل بەر چاڤان و دەولەمەند یان ژ مالەکا ناڤدار یان دەستهلاتدار، دێ چ کەسی وەسا بساناهی نەگۆتبایێ کا ئەڤ چ دبێژت و کا دا هزرا خوە تێ دا بکین، لێ دا یەکسەر بێژن راست دبێژت، چ مرۆڤەکی زانا و عاقلمەندە.

ببۆرن ئەگەر من سەرێ هەوە ب ڤان گۆتگۆتکان گێژ کربت، لێ ئەز نەچار بووم ڤان ئاخفتنا ل گەل خوە بکم. ئەز هەر دەم ژ خوە و سۆحبەتا ل گەل خوە دەست پێ دکم، بەری کو ئاخفتنا خوە روو ب روویێ وە بکم و ئەز دزانم ل گۆر وە ئەڤ ژی دیناتی یە. ها ژ بەر کو هوون دترسن ئەز عەقلێ خوە بدم شۆلی، ژ بەر کو دێ ب هندێ شک و پرسیار و هزر چێ بن.

هوون دزانن ئەڤرۆ چ ب سەرێ من هاتیە، دبت ژی ئەو ل نک هەوە نە تشتەکێ گرنگ بت، لێ وێ گەلەک تەئسیر ل من کر. ئەز ب رێکا خوە دا دچووم و قەرقەشەیەک ژ پشت من ڤە هات گوهێن من، دەنگەک دبێژت: ئەڤە یێن وەکی تە کەنگی وەها لێهاتنە کو د بەر من ڕا بئاخڤن.

چاڤێن من ل پشت من زڤرین. دبینم زەلامەک زێدە ژ خوە رازی، ئاغایێ دەڤەرا مە راوەستیایە و حەفت شەفەلەح ل دەردۆرا وی نە و وەک سەیان ل بەندا لێخورینا وی نە. وان وەسا خوە پەیت کریە، یا ژ من ڤە ها هاتن تەلبا من. لەرزکەک ب سەرێ لەشی من دا چوو خوارێ، لێ هەر وەسا خەم و کەربێ ژی ئەز گرتم و ئەز ب عەردی ڤە نووسیام. دیتنا وان هەمی زۆردا و رژێمێن ستەمکار ئینان بەر هزرا من. ژ رەخەکی ڤە رژێمێن زۆردار خەلکێ مە تەپەسەر دکن و کەد و خوینا وان دمێژن و ژ رەخێ دی ڤە پارمەند و ئاغا و شێخ و بەرپرس وان بندەست و تەپەسەر دکن و دکن ئامراز د دەستێ خوە و داگیرکەری و نەزانینێ دا.

ئاخ چ بێژم، ڕاستی و حەقی ل کی ڤە یە. ژ بەر چ دڤێت پی رازی بم، کو هەژار هەر بمینت هەژار و بندەست و یێن وان بندەست ژی دکن هەر دەستبەرفرەهتر بن.

دیارە کو ئەڤ یاسایا وانە یێن کو د کەڤلێن خوە دا دژین و بازارێ ژیانێ بەس د دەستێن وان دا یە و دکن گازی وەرن و کەرم کن وەکهەڤییا دەلیڤەیان ژ بۆ وە هەیە و ئەو باش دزانن ژی کو بەس ئەون یێن دەستهلاتدار، ئەون یێن کو ل سەر بازاری زالن و دێ دەلیڤە ژی د دەستێن وان دا بن هندی کو خەلک هەژار و نەزان بن و هشیار نەبن.

ئێدی ئەز باوەر دکم کو ئەز دین و بەرزە مە هندی کو ئەز رێکا خوە نزانم و خوە نەبینم. بەس من سۆزە و دبێژم خوە: لۆ خەما نەخو خەم هەر هلگرێ خوە دخون. خەما نەخو، هزرا خوە بکە و ڕێکا خوە بەر نەدە و بۆ پاشڤە نەزڤرە.

ئیلۆن/١٩٨٤
ڕاژان

 

Ev çend roj in min kartona nivîs û kaxezên xwe yên kevin ji dolabê derxistiye û min di nav da ev nivîs dît ku min di ‏îlona 1984ê da li ser kaxezên zer li gundê  Rajanê li rojhilatê Kurdistanê nivîsî bû. Min ev hizra di vê nivîsê da berî hîngê, ‏di sala 1981ê da li Dihokê nivîsîbû û bi dengê xwe li ser kasêtê tomar kiribû û dabû hinek nasan. Min her wesa paşî ew berfirehtir ‏kiribû û şanonameyeka dengî di payîza sala 1983ê da jê çê kiribû û li gundê Bazê li devera Berwarî Bala bi teypê li ser kasêtekê tomar kiribû û kopî û belav kiribû. Di wê şanoya dengî da ez û ‏şehîd Simko Amêdî û Mehdî Mihemed Selîm û nafi’ Şukrî bi dengên xwe tê da beşdar bibûn. Dê paşî behsa wê jî kim.‏

 

Xema nexu, xem hilgirî xwe dixun

 

Dê bêjin Hêriş tirçedîn e, ê ma çawa dîn nebim û radiyo, mezin û navdar, kenkene û rewşendîr li bajêrê min xwe bi serê ‏yekê wekî min da dikin zana û dbêjin "ev ya heyî pêşkeftin e, ev rêdar û yasaya demokrasî û wekhevîyê ye û delîveyan dide ‏hemî kesan. hosa ye û çi cudahî nînin. Evca mirovo destê te ji te ra û zordarî û mêtinkarîyê li ser xwe qebûl neke. ‏Bilive û dergehên jînê li ber te vekirîne"‏

Çi peyivên ciwan ristî û vehandî ne, ew ji rûxisarî ve mirovî di ser da dibin û bê deng dkin, lê çi rastî di wan da nîne. ‏Ev çi wekhevî û demokrasî ye ku hinek hemî bin û hemî tişt hebin û her çi ya bivêt dikin, çnikî jê dihêt û pê çê ‏dibit û hinek jî bo mafekê biçûk û bo têrbûna rojekê qurçan li gewrîyên xwe didin.‏

Dibe ku ez dîn bim û berdewam jî gelek dibêjin min tu dîn î. Dibe ku ew rast bin, ma xwe ne ez ji van gelekan aqiltir û ‏rasttir im. Lê, nizanim duhî bû yan pêr, min di kitêbekê da xwand ku ne merc e dengê gelekan yan yê bêtiran li ser tiştekî ‏yek be û ew dîtin rast û durist be. Lê belê, li rexê dî dibe ku yekî hizrek hebe û sed yan ekserîyet li ‏dijî bin û ew hizir û dîtin rast be. Erê, rast û durist ne bi wê ye ka çend pê ra ne û çend li dijî ne. ha pa dibe ‏ku ji bo kesên nezan û civakê paşkeftî demokratî xudan du ser be, rastî û duristî bi dengên ekserîyet û ‏kêmanîyê be û ew li gel dem û cihan dihê guhorîn.‏

‏‌Hê belî ma dê bo kê bêjî. Ez kurê Se'oyê pale, kî dê bawer jê bike, lê heke ev axiftinên min yekê dî yê cilik ‏ciwan û maqûl û di ber xwe ra çuyî gotiban, kesekê teşimkek li ber çavan û dewlemend yan ji maleka navdar yan ‏desthilatdar, dê çi kesî wesa bisanahî negotibayê ka ev çi dibêje û ka da em hizra xwe tê da bikin, lê da yekser bêjin rast ‏dibêje, çi mirovekê zana û aqilmend e.‏

Biborin eger min serê hewe bi van gotgotkan gêj kiribe, lê ez neçar bûm van axiftinan li gel xwe bikm. ez her dem ji ‏xwe û sohbeta li gel xwe dest pê dikim, berî ku axiftina xwe rû bi rûyê we bikim û ez dizanm li gor we ev jî dînatî ‏ye. Ha ji ber ku hûn ditirsin ez eqlê xwe bidim şolî, ji ber ku dê bi hindê şik û pirsiyar û hizir çê bin.‏

Hûn dizanin evro çi bi serê min hatiye, dibe jî ku ew li nik hewe ne tiştekê giring be, lê wê gelek tesîr li min ‏kr. Ez bi rêka xwe da diçûm û qerqeşeyek ji pişt min ve hat guhên min, dengek dibêje: Eve yên wekî te kengî ‏weha lê hatine ku di ber min ra biaxivin.‏

Çavên min li pişt min zivirîn, dibînm zilamekê zêde ji xwe razî, axayê devera me rawestiyaye û heft şefeleh li derdora wî ‏ne û wek seyan li benda lêxurîna wî ne. Wan wesa xwe peyt kiriye, ya ji min ve ha hatin telba min. Lerzikek bi ser leşê ‏min da çû xwarê, lê her wesa xem û kerbê jî ez girtim û ez bi erdî ve nûsiyam. Dîtina wan hemî zordar û rijêmên ‏sitemkar înan ber hizra min. Ji rexekî ve rijêmên zordar xelkê me tepeser dikin û ked û xwîna wan dimêjin û ji rexê dî ve ‏parmend û axa û şêx û berpirs wan bindest û tepeser dikin û dikin amraz di destê xwe û dagîrkerî û nezanînê da.‏

Ax çi bêjm, rastî û heqî li kî ve ye. ji ber çi divêt pê razî bim, ku hejar her bimîne hejar û bindest û yên wan ‏bindest jî dikin her destiberfirehtir bin.‏

Diyar e ku ev yasaya wan e yên ku di kevlên xwe da dijîn û bazarê jiyanê bes di destên wan da ye û dikin gazî werin û kerem kin ‏wekhevîya delîveyan ji bo we heye û ew baş dizanin jî ku bes ew in yên desthilatdar, ew in yên li ser bazarî zal û dê delîve ‏jî di destên wan da bin hindî ku xelk hejar û nezan bin û hişyar nebin.‏

Êdî ez bawer dikim ku ez dîn û berze me hindî ku ez rêka xwe nezanim û xwe nebînim. Bes min soz e û dibêjm xwe: Lo xema ‏nexu xem her hilgrê xwe dixun. Xema nexu, hizra xwe bike û rêka xwe ber nede û bo paşve nezivire.‏

Îlon / 1984

Rajan