Navê
kitêbê: Aferîdeyên tengezar
Nivîskar: Zeredşt
Şahîn
Weşanxane: Pertûkxaneya
Xanî
Sala
weşanê: 2019
Hejmara
rûpelan:
Afirîdeyên Tengezar romaneka civakî ye û ew di nav rûpelên xwe da wê
hevrikiya sermedî ya di navbera xêr û şerî da ya li ser erdî heyî, di serhatiya
Dêgale û Mîranî da berçav dike.
Dêgale ji
bo xwenidnê li beşê peykersaziyê li peymangeha hunerên ciwan ji Zaxo diçe
Dihokê. Li wê derê Bedewê nas dike û herdu hez ji hevûddu dikin û gelek bi
hevûdu ra dihên girêdan. Lê di sala dawiyê ya xwendina wan de û hema ji nişkan
ve Bedew jê dûr dikeve û şû dike. Ew çend wî, yê bikeyf û sohbetxweş, gelek
diêşîne û xemgîn dike û piştî wê bûyerê ew xwe ji xelkê veder dike û evîn û
pirsa jinînanê ji serê xwe dihavêje. Heta rê nade Bedew jî xwe nêzîkî wî bike û
hewil nade guh bide rastiya wê, ji devê wê û di nav xwe de hizir kir ku wê
xiyanet li wî û evîna wan kiriye.
Ew bi xwe
hevaleka Bedewê ya bi navê Mîtras e, rojekê Bedew gazî mala xwe kir û dermanek
jê ra kir nav şerbetekê û dayê û piştî vexwarina wê şerbetê Bedew bê hiş bû. Çaxê
ew dihê ser hişên xwe dibîne ku yekî destdirêjî kiriye ser keçîniya wê. Ji bilî
Mîtrasê kurek bi navê Mîranî jî li wê derê bû û Mîtrasê jê ra got ku ev birayê
wê ye û wan ev kir ji bo ku ew şû bi wî bike. Ew jî û ji ber jidestdana keçîniyê
ket tirsa wê ku ew hetka wê bibin û tiştekê xerabtir bi serê wê bihê, lewma
razî bû û şû bi wî kurî kir. Piştî demekî şiya xwe jê berde, lê derfet çê nebû ew
wê rastiyê ji Dêgaleyî ra bibêje û Dêgaleyî jî ew rê nedayê. Êdî piştî hîngê
bedewê pêwendiyên xwe li gel xelkî birîn û wextê ji mal derdikeft ebayekê reş
dikir ber xwe û çavdêrîya jiyan û karê Dêgaleyî dikir û peykerên wî jê dikirîn
bê ku ew pê bizane.
Mîran bi
xwe kesekê tawankar, destdirêjkar û qumarçî bû. Ew ne birayê rastîn yê Mîtrasê bû. Ew kurê
Mercanê bû. Demê Mercan hêj keçeka ciwan bû, hez ji mela Letîfî kir û wextê jê
ducan bû, mela Letîf neviya wê bike jina xwe û xwe lê berze kir. Êdî wê şû bi
zilamekî kir, bi mercê ku ew, wî zarokê jê dibe bihavêje ber derê mizgeftekê. Weha
û wextê zarok jê dibe, Mercan wî dihêle ber derê mizgeftek û babê Mîtrasê wî
zarokî dibe mala xwe û dikin kurê xwe û navê Mîranî lê dikin û paşî wan Mîtras
dibe. Ev Mîran hem destdirêjiya seksî dike ser Mîtrasê hîn ew biçûk û hem wê bi
tirsandinê tevlî xerabkarî û tawanên xwe dike. Ew mala dêûbavên Mîtrasê bi
qûmarê ji dest dide û dibe egera mirina wan jî.
Dêgal yê ku
haya wî ji rastiya wê ya bi serê Bedewê hatî nîne, naxwaze êdî bijî. Ew tevlî
şerê li dijî Daişê dibe û paşî bi pêşmergeyan ra diçe bo şerê azadkirina
Kobanî. Ew li wê derê birîndar dibe û pêyekê xwe ji dest dide.
Piştî
vegera ji şerî bo Zaxoyê diya wî dimire û ew li gel xwîşka xwe Arîmanê li mala
babê xwe dijî. Babê wî jineka dî ya bi navê Zeynebê tîne. Zeyneb bi xwe xwîşka
dayika Mîtrasê ye û wê hêj Mîran biçûk bû demê ew ji xwe ra kiribû yarê xwe.
Zeynebê ji bilî mêrê xwe, babê Dêgaleyî, gelek yar hebûn û mela Letîf yê
zêringir yek ji wan bû. Wê dixwest xanî û milkê babê Dêgaleyî bixe sernavê xwe
û paşî wî jehrî bike û dûra şû bi mela Letîfî bike û wê ew kir û Dêgale bê xanî
û milk hişt. Lê Mîran hem ji ber seksê û hem ji ber pereyan nikaribû xwe ji
Zeynebê dûr bixe. Ew ji bo kuştina mela Letîfî diçe mala Zeynebê û wextê
gulleyan berdide mela Letîfî Zeyneb dikeve ber û dihê kuştin. Li wê derê mela
Letîf jê dizane ku Mîran kurê wî ye. Mela Letîf van hemî zanyariyan û ya
Zeynebê înabû bû serê malbata Dêgaleyî ji polîsan ra dibêje.
Dêgale
mirovekê qencîxwaz bû û hindî ji dest dihat alîkariya xelkê destkurt û perîşan
dikir. Wî bi rêya Pesarî, kurê Mercanê yê piştî Mîranî, zanî ku dayka wî li mal
nexweş e û pê lê şkestine û nikare bilive û ew wê xwedî dike. Êdî ew alîkariya
wan dike û wextê Mercan dimire, ew Pesarê zarok li mala xwîşka xwe wekî kurê
wan bicih dike.
Herweha
şevekê ew li ber derê mala xwe ya bi kirê, keçekê di xwînê û rewşaka bê serûber
de, li ser rêyê raketî dibîne. Ew mala xwe jê ra dike hewangeh û paşî diyar
dibe ku ew keç Mîtras e. Wê hez ji xortekî dikir û Mîranî pê zanî û xort li ber
çavên wê kuşt û da wê jî bikuje, lê keç revî û dawiyê Dêgaleyî ew keça bûye
egera jêkvekirina wî û Bedewê ji mirnê xilas kir.
Dawiyê,
wextê Mîran hêrişê bi debanceyê dike ser Dêgaleyî da wî bikuje, jina bi ebayê
reş ya ji tirimbêla xwe çavdêriya bûyerê dikir dadikeve û dibeze cihê bûyerê û
gulleyên Mîranî li şûna Dêgaleyî wê dikujin. Her di eynî demî da polîs jî li wê
derê amade bû û Mîran kuşt. Aha li wê derê Dêgale wextê poşiyê ji ser dêmê ya
kuştî û ya ew ji mirnê xilas kirî vedide, Bedewê dibîne.
Li dawiyê
Pesar behsê çêbûna şer û bîvelerz û mirin û wundabûna gelek kesan dike û dibêje
ku Dêgale jî bê ser û şûn e, wî nameyek ji Kevalê ra hiştiye û wunda bûye.
Gelek çîrok
di vê romanê da hene yên wekî Kevala hez ji Dêgaleyî dike, Keybanoya êzidî û
serhatiya wê di nav destên Daişê da, ya Rêvingî, hevalê Dêgaleyî û evîna wî bo
xwîşka wî Arîmanê.
ناڤێ کتێبێ: ئافەڕیدەیێن
تەنگەزار
نڤیسکار: زەردەشت
شاهین
وەشانخانە: پەرتووکخانەیا
خانی ل دهۆکێ
سالا وەشانێ: ٢٠١٩
هەژمارا رووپەلان:
ئافەڕیده‌یێن ته‌نگه‌زار ڕۆمانه‌کا جڤاکی یه و ئه‌و د ناڤ ڕووپه‌لێن خوه
دا وێ هه‌ڤرکیا سه‌رمه‌دی یا د ناڤبه‌را خێر و شه‌ری دا یا ل سه‌ر ئه‌ردی هه‌یی، د
سه‌رهاتیا دێگاله و میرانی دا به‌رچاڤ دکه.
دێگاله ژ بۆ خوه‌ندنێ ل به‌شێ
په‌یکه‌رسازیێ ل په‌یمانگه‌ها هونه‌رێن جوان ژ زاخۆ دچه دهۆکێ. ل وێ ده‌رێ به‌ده‌وێ
ناس دکه و هه‌ردو حه‌ز ژ هه‌ڤووددو دکن و گه‌له‌ک ب هه‌ڤوودو ڕا دهێن گرێدان. لێ
د سالا داویێ یا خوه‌ندنا وان دا و هه‌ما ژ نشکان ڤه به‌ده‌و ژێ دوور دکه‌ڤه و
شوو دکه. ئه‌و چه‌ند وی، یێ بکه‌یف و سۆحبه‌تخوه‌ش، گه‌له‌ک دئێشینه و خه‌مگین
دکه و پشتی وێ بوویه‌رێ ئه‌و خوه ژ خه‌لکێ ڤه‌ده‌ر دکه و ئه‌ڤین و پرسا ژنئینانێ
ژ سه‌رێ خوه دهاڤێژه. هه‌تا ڕێ ناده به‌ده‌و ژی خوه نێزیکی وی بکه و هه‌ول
نادە گوهـ بده ڕاستیا وێ، ژ ده‌ڤێ وێ و د ناڤ خوه ده هزر کر کو وێ خیانه‌ت ل وی
و ئه‌ڤینا وان کریه.
ئه‌و ب خوه هه‌ڤاله‌کا به‌ده‌وێ
یا ب ناڤێ میتراسه، ڕۆژه‌کێ به‌ده‌و گازی مالا خوه کر و ده‌رمانه‌ک ژێ ڕا کر ناڤ
شه‌ربه‌ته‌کێ و دایێ و پشتی ڤه‌خوارنا وێ شه‌ربه‌تێ به‌ده‌و بێ هش بوو. چاخێ ئه‌و دهێ
سه‌ر هشێن خوه دبینه کو یه‌کی ده‌ستدرێژی کریه سه‌ر که‌چینیا وێ. ژ بلی میتراسێ
کوره‌ک ب ناڤێ میرانی ژی ل وێ ده‌رێ بوو و میتراسێ ژێ ڕا گۆت کو ئه‌ڤ برایێ وێ یه
و وان ئه‌ڤ کر ژ بۆ کو ئه‌و شوو ب وی بکه. ئه‌و ژی و ژ به‌ر ژده‌ستدانا کەچینیێ
که‌ت ترسا وێ کو ئه‌و هه‌تکا وێ ببن و تشته‌کێ خه‌رابتر ب سه‌رێ وێ بهێ، له‌وما ڕازی
بوو و شوو ب وی کوری کر. پشتی ده‌مه‌کی شیا خوه ژێ به‌رده، لێ ده‌رفه‌ت چێ نه‌بوو
ئه‌و وێ ڕاستیێ ژ دێگاله‌یی ڕا ببێژه و دێگاله‌یی ژی ئه‌و ڕێ نه‌دایێ. ئێدی پشتی هینگێ بەدەوێ پێوەندیێن خوە ل گەل
خەلکی برین و وەختێ ژ مال دەردکەفت عەبایەکێ رەش دکرە بەر خوە و چاڤدێریا ژیان و
کارێ دێگالەی دکر و پەیکەرێن وی ژێ دکرین بێ کو ئەو پێ بزانە.
میران ب خوه که‌سه‌کێ
تاوانکار، ده‌ستدرێژکار و قومارچی بوو. ئه‌و نه برایێ ڕاستین یێ میتراسێ بوو. ئه‌و
کورێ مه‌رجانێ بوو. ده‌مێ مه‌رجان هێژ که‌چه‌کا
جوان بوو، حه‌ز ژ مه‌لا له‌تیفی کر و وه‌ختێ ژێ دوجان بوو، مه‌لا له‌تیفی نەڤیا وێ
بکه ژنا خوه و خوه لێ به‌رزه کر. ئێدی وێ شوو ب زلامه‌کی کر ب مه‌رجێ کو ئه‌و،
وی زارۆکێ ژێ دبه بهاڤێژه به‌ر ده‌رێ مزگه‌فته‌کێ. وه‌ها و وه‌ختێ زارۆک ژێ دبه،
مه‌رجان وی دهێله به‌ر ده‌رێ مزگه‌فته‌کێ و بابێ میتراسێ وی زارۆکی دبه مالا خوه
و دکن کورێ خوه و ناڤێ میرانی لێ دکن و پاشی وان میتراس دبه. ئه‌ڤ میران هه‌م ده‌ستدرێژیا
سه‌کسی دکه سه‌ر میتراسێ هین ئه‌و بچووک و هه‌م وێ ب ترساندنێ ته‌ڤلی خه‌رابکاری
و تاوانێن خوه دکه. ئه‌و مالا دێئووباڤێن میتراسێ ژی ب قوومارێ ژ ده‌ست دده و
دبه ئه‌گه‌را مرنا وان.
دێگال یێ کو هایا وی ژ ڕاستییا
ب سه‌رێ به‌ده‌وێ هاتی نینه، ناخوازه ئێدی بژی. ئه‌و ته‌ڤلی شه‌رێ ل دژی داعشێ
دبه و پاشی ب پێشمه‌رگه‌یان ڕا دچه بۆ شه‌رێ ئازادکرنا کۆبانی. ئه‌و ل وێ ده‌رێ
بریندار دبه و پێیه‌کێ خوه ژ ده‌ست دده.
پشتی ڤه‌گه‌را ژ شه‌ری بۆ زاخۆیێ
دێیا وی دمره و ئه‌و ل گه‌ل خویشکا خوه ئاریمانێ ل مالا بابێ خوه دژی. بابێ وی
ژنه‌کا دی یا ب ناڤێ زه‌ینه‌بێ دئینه. زه‌ینه‌ب ب خوه خویشکا دایکا میتراسێ یه
و وێ هێژ میران بچووک بوو دەمێ ئه‌و ژ خوه ڕا کربوو یارێ خوه. زه‌ینه‌بێ ژ بلی مێرێ
خوه، بابێ دێگاله‌یی، گه‌له‌ک یار هه‌بوون و مه‌لا له‌تیف یێ زێرنگر یه‌ک ژ وان
بوو. وێ دخوه‌ست خانی و ملکێ بابێ دێگاله‌یی بخه سه‌رناڤێ خوه و پاشی وی ژه‌هری
بکه و دوورا شوو ب مه‌لا له‌تیفی بکه و وێ ئه‌و کر و دێگاله بێ خانی و ملک هشت.
لێ میران هه‌م ژ به‌ر سه‌کسێ و هه‌م ژ به‌ر په‌ره‌یان نکاربوو خوه ژ زه‌ینه‌بێ
دوور بخه. ئه‌و ژ بۆ کوشتنا مه‌لا له‌تیفی دچه مالا زه‌ینه‌بێ و وه‌ختێ گوڵه‌یان
به‌ردده مه‌لا له‌تیفی، زه‌ینه‌ب دکه‌ڤه به‌ر و دهێ کوشتن. ل وێ ده‌رێ مه‌لا له‌تیف
ژێ دزانه کو میران کورێ وی یه. مه‌لا له‌تیف ڤان هه‌می زانیاریان و یا زه‌ینه‌بێ
ئینابوو بوو سه‌رێ مالباتا دێگاله‌یی ژ پۆلیسان ڕا دبێژه.
دێگاله مرۆڤه‌کێ قه‌نجیخواز
بوو و هندی ژ ده‌ست دهات ئالیکاریا خه‌لکێ ده‌ستکورت و په‌ریشان دکر. وی ب ڕێیا په‌ساری،
کورێ مه‌رجانێ یێ پشتی میرانی، زانی کو دایکا وی ل مال نه‌خوه‌شه و پێ لێ شکه‌ستنه
و نکاره بلڤه و ئه‌و وێ خوه‌دی دکه. ئێدی ئه‌و ئالیکاریا وان دکه و وه‌ختێ مه‌رجان
دمره، ئه‌و په‌سارێ زارۆک ل مالا خویشکا خوه وه‌کی کورێ وان بجهـ دکه.
هه‌روه‌ها شه‌ڤه‌کێ ئه‌و ل به‌ر
ده‌رێ مالا خوه یا ب کرێ که‌چه‌کێ د خوینێ و ڕه‌وشاکا بێ سه‌رووبه‌ر دا، ل سه‌ر ڕێیێ
ڕاکه‌تی دبینه. ئه‌و مالا خوه ژێ ڕا دکه حه‌وانگه‌هـ و پاشی دیار دبه کو ئه‌و
که‌چ میتراسه. وێ حه‌ز ژ خۆرته‌کی دکر و میرانی پێ زانی و خۆرت ل به‌ر چاڤێن وێ
کوشت و ل وێ خست و دا وێ ژی بکوژه، لێ که‌چ ڕه‌ڤی و داویێ دێگاله‌یی .ئه‌و که‌چا
بوویه ئه‌گه‌را ژێکڤه‌کرنا وی و به‌ده‌وێ ژ مرنێ خلاس کر
داویێ، وه‌ختێ میران هێرشێ ب ده‌بانجه‌یێ
دکه سه‌ر دێگاله‌یی دا وی بکوژه، ژنا ب عه‌بایێ ڕه‌ش یا ژ ترمبێلا خوه چاڤدێریا
بوویه‌رێ دکر دادکه‌ڤه و دبه‌زه جهێ بوویه‌رێ و گوڵه‌یێن میرانی ل شوونا دێگاله‌یی
وێ دکوژن. هه‌ر د عه‌ینی ده‌می دا پۆلیس ژی ل وێ ده‌رێ ئاماده بوو و میران کوشت.
ئاها ل وێ ده‌رێ دێگاله وه‌ختێ پۆشیێ ژ سه‌ر دێمێ یا کوشتی و یا ئه‌و ژ مرنێ خلاس
کری ڤه‌دده، به‌ده‌وێ دبینه.
ل داویێ په‌سار به‌حسێ چێبوونا
شه‌ر و بیڤه‌له‌رز و مرن و ووندابوونا گه‌له‌ک که‌سان دکه و دبێژه کو دێگاله ژی
بێ سه‌ر و شوونه، وی نامه‌یه‌ک ژ که‌ڤالێ ڕا هشتیه و ووندا بوویه.
گه‌له‌ک چیرۆک د ڤێ ڕۆمانێ دا
هه‌نه یێن وه‌کی که‌ڤالا حه‌ز ژ دێگاله‌یی دکه، که‌یبانۆیا ئێزدی و سه‌رهاتیا وێ
د ناڤ ده‌ستێن داعشێ دا، یا ڕێڤنگی، هه‌ڤالێ دێگاله‌یی و ئه‌ڤینا وی بۆ خویشکا وی
ئاریمانێ.
