Pêlek ji bayê reva reş

Navê kitêbê: Pêlek ji bayê reva reş

Nivîskar: Ehmed Balayî

Weşanxane: Spîrêz

Sala weşanê: 2012

Hejmara rûpelan: 115

 

Vegêr ku nivîskar bi xwe ye, di vê romana belgeyî da, me bi çavên xwe dike bînerê reva milyonî ya sala 1991ê û wê bobelata bi serê wî û xelkê başûrê Kurdistanê hatî.

Dûmahiya adara 1991ê ye, Seddam şkestiye û leşkerê wî ji Kuwêtê hatiye derêxistin û wî berê leşker û cebilcaneya xwe daye Kurdistanê da xelkê wê yê li dijî wî ser hildaye ji nav bibe. Hêriş û kuştargeh dest pê dike û xelk ber bi sinoran direvin. Jina wî bi seredan li malbaba xwe ye û ew bi tenê, bi çar zarokên xwe ra li mal e û ew jî dikeve dû xelkê û rêya ber bi bakûr û tuxîban digire.

Ew di rê da dixwaze biçe nexweşxaneya Azadî li Dihokê û binere ka Birayê wî yê di serhildanê da birîndar bûbû di çi rewş da ye, lê nexweşxane li bin topbaranê bi ser yên tê da heriftiye û kesê sax tê da nemaye û birayê wî jî di nav da. Êdî, ew bi her çar zarokên xwe ra rêya gelî ber bi Swaretûka û Metîna digire û heta digehe serê çiyayê Qedumeyî li hindav Aşûtê, ku niqteyek bilind ji sinorê çêkirî yê di navbera başûr û bakûr da ye û li aliyê dî cendirmeyên tirk bi çekên xwe ve hêrişê dikin ser wan û rê nadin kurdên aliyê bakûr alîkariya xwîşk û birayên xwe yên başûr bikin.

Ji wir û heta ew li kampa penaberan li Çelê bicih dibin çend şev û rojên dijwar û pirî êş derbas dibin û em bê hejmar zaro, jin û mêr û pîr û kalên birsî, kesîre, bêtaqetbûyî û mirî dibînin. Ji ber ba û rêbarên nexweş û êş û birsîbûn û tirsê kes li kesê xwedî dernakeve û weha diqewime ku hindek zarokên xwe yên jihêzkeftî û kesên xwe yên salmezin bo mirinê dihêlin û ruha xwe xilas dikin. Wekî roja qiyametê ye û haya kesê ji yê dî nîne û malbat yekûdu berze dikin û ji hev vediqetin û êş xem lê pirtir û girantir dibin.

Em di wêneyekî da dibînin befr û barove ye û zaroyek li ser milê wî ye û yek jî bi şûtka xwe ve girêdaye û li pişt xwe li ser befrê dixişîne û bi destên xwe herdu yên mayîn girtine û hemî qerimî, birsî û di rewşeka pir perîşan da diçin. Berî sinoran derbas bike du zaroyên wî dimirin û li kampa çelê dayika xwe dibîne û jê dizane ku babê wî jî bi rê da miriye.

Behsê reftara dujminkar û nemirovane ya leşker, mît û dewleta tirk li gel wan û bi taybetî di kampê da û hewlên jehirkirina wan dike û çawa hemî yên di kampê da serî li dijî desthilatdarên tirk yên kampê hil didin. Civata tenahiya navneteweyî biryara 688ê dide û li dû wê hêzên Nato û hevpeymanan êdî birêveberiya kampê hil didin ser milên xwe û piştî ragehandina hêla 36 û çêkirina zoma azad li başûrê Kurdistanê, rêya vegerê vebû û ew jî, bi xelkê din ra vegeriya û hat mala xwe li taxa Şehîdan li Dihokê.

Ji rûperê 68: “Xelkê gundi çendîn hewil dan ku harîkariya me biken, me ji destên van nehingan qurtal biken, lê mît û çendirmên rijêma turk qedexe kir, nedihêla kesek nêzîk me bibît, rijêma turk em bi tawanek mezin gunhebar dikirîn, lê tinê guneha me ew bûye ku netewa me kurd e û em yên bi kurdî li gel êk dipeyivîn, peyva kurd li Turkiya ji (efyonî) bivetir e.” 

ناڤێ کتێبێ: پێله‌ک ژ بایێ ره‌ڤا ره‌ش

نڤیسکار: ئه‌حمه‌د بالایی

وه‌شانخانه‌: سپیرێز

سالا وه‌شانێ: ۲۰۱۲

هه‌ژمارا رووپه‌لان: ۱۱٥

 

ڤه‌گێر کو نڤیسکار ب خوه‌ یه‌، د ڤێ رۆمانا به‌لگه‌یی دا، مه‌ ب چاڤێن خوه‌ دکه‌ بینه‌رێ ره‌ڤا ملیۆنی یا سالا١٩٩١ێ و وێ بۆبه‌لاتا ب سه‌رێ وی و خه‌لکێ باشوورێ کوردستانێ هاتی.

دووماهیا ئادارا ١٩٩١ێ یه‌، سه‌ددام شکه‌ستیه‌ و له‌شکه‌رێ وی ژ کووێتێ هاتیه‌ ده‌رێخستن و وی به‌رێ له‌شکه‌ر و جه‌بلخانه‌یا خوه‌ دایه‌ کوردستانێ، دا خه‌لکێ وێ یێ ل دژی وی سه‌ر هلدایه‌ ژ ناڤ ببه‌. هێرش و کوشتارگه‌هـ ده‌ست پێ دکه‌ و خه‌لک به‌ر ب سنۆران دره‌ڤن. ژنا وی ب سه‌ره‌دان ل مالبابا خوه‌ یه‌ و ئه‌و ب ته‌نێ، ب چار زارۆکێن خوه‌ را ل ماله‌ و ئه‌و ژی دکه‌ڤه‌ دوو خه‌لکێ و رێیا به‌ر ب باکوور و توخیبان دگره.‌

ئه‌و د رێ دا دخوازه‌ بچه‌ نه‌خوه‌شخانه‌یا ئازادی ل دهۆکێ و بنه‌ره‌ کا برایێ وی یێ د سه‌رهلدانێ دا بریندار بووبوو، د چ ره‌وش دا یه‌، لێ نه‌خوه‌شخانه‌ ل بن تۆپبارانێ ب سه‌ر یێن تێ دا هه‌رفتیه‌ و که‌سێ ساخ تێ دا نه‌مایه‌ و برایێ وی ژی د ناڤ دا. ئێدی، ئه‌و ب هه‌ر چار زارۆکێن خوه‌ را رێیا گه‌لی به‌ر ب سواره‌تووکا و مه‌تینا دگره‌ و هه‌تا دگه‌هه‌ سه‌رێ چیایێ قه‌دومه‌یی ل هنداڤ ئاشووتێ کو نقته‌یه‌ک بلند ژ سنۆرێ چێکری یێ د ناڤبه‌را باشوور و باکوور دا یە و ل ئالیێ دی جه‌ندرمه‌یێن ترک ب چه‌کێن خوه‌ ڤه‌ هێرشێ دکن سه‌ر وان و رێ نادن کوردێن ئالیێ باکوور ئالیکاریا خویشک و برایێن خوه‌ یێن باشوور بکن

ژ ور و هه‌تا ئەو ل کامپا په‌نابه‌ران ل چه‌لێ بجهـ دبن چه‌ند شه‌ڤ و رۆژێن دژوار و پری ئێش ده‌رباس دبن و ئەم بێ هه‌ژمار زارۆ، ژن و مێر و پیر و کالێن برسی، که‌سیره‌، بێتاقه‌تبوویی و مری دبینن. ژ به‌ر با و رێبارێن نه‌خوه‌ش و ئێش و برسیبوون و تر‌سێ که‌س ل که‌سێ خوه‌دی ده‌رناکه‌ڤه‌ و وه‌ها دقه‌ومه‌ کو هنده‌ک زارۆکێن خوه‌ یێن ژهێزکه‌فتی و که‌سێن خوه‌ یێن سالمه‌زن بۆ مرنێ دهێلن و روحا خوه‌ خلاس دکن. وه‌کی رۆژا قیامه‌تێ یه‌ و هایا که‌سێ ژ یێ دی نینه‌ و مالبات یه‌کوودو به‌رزه‌ دکن و ژ هه‌ڤ ڤه‌دقه‌تن و ئێش خه‌م لێ پرتر و گرانتر دبن.

ئه‌م د وێنه‌یه‌کی دا دبینن به‌فر و بارۆڤه‌ یه‌ و زارۆیه‌ک ل سه‌ر ملێ‌ وی یه‌ و یه‌ک ژی ب شووتکا خوه‌ ڤه‌ گرێدایه‌ و ل پشت خوه‌ ل سه‌ر به‌فرێ دخشینه‌ و ب ده‌ستێن خوە هه‌ردو یێن مایین گرتنه‌ و هه‌می قه‌رمی، برسی و د ره‌وشه‌کا پر په‌ریشان دا دچن. به‌ری سنۆران ده‌رباس بکه‌ دو زارۆیێن وی دمرن و ل کامپا چه‌لێ دایکا خوه‌ دبینه‌ و ژێ دزانه‌ کو بابێ وی ژی ب رێ دا مریه.

بەحسێ رەفتارا دوژمنکار و نەمرۆڤانە یا لەشکەر، میت و دەولەتا تورک ل گەل وان و ب تایبەتی د کامپێ دا و هەولێن ژەهرکرنا وان دکە و چاوا هەمی یێن د کامپێ دا سەری ل دژی دەستهلاتدارێن تورک یێن کامپێ هل ددن. جڤاتا ناڤنەتەوەیی بریارا ٦٨٨ێ ددە و ل دوو وێ هێزێن ناتۆ و هەڤپەیمانان ئێدی برێڤەبریا کامپێ هل ددن سەر ملێن خوە و پشتی راگەهاندنا هێلا ٣٦ و چێکرنا زۆما ئازاد ل باشوورێ کوردستانێ، رێیا ڤەگەرێ ڤەبوو و ئەو ژی ب خەلکێ دن را ڤەگەریا و هات مالا خوە ل تاخا شەهیدان ل دهۆکێ.

ژ رووپەرێ ٦٨: "خەلکێ گوندی چەندین هەولدان کو هاریکاریا مە بکەن، مە ژ دەستێن ڤان نەهنگان قورتال بکەن، لێ میت جەندرمێن رژێما تورک قەدەخە کر، نەدهێلا کەسەک نێزیک مە ببیت، رژێما تورک ئەم ب تاوانەک مەزن گونهەبار دکرین، لێ تنێ گونەها مە ئەو بوویە کو نەتەوا مە کوردە و ئەم یێن ب کوردی ل گەل ئێک دپەیڤین، پەیڤا کوردی ل تورکیا ژ (ئەفیونی)بڤەترە".