Tavge

Navê kitêbê: Tavge

Nivîskar: Tahsîn Navişkî

Weşanxane: Rêveberiya çap û belavkirinê li Dihokê

Sala weşanê: 2011

Hejmara rûpelan: 151 

Aram wê reşnivîsa ku dezgira wî Tavgeyê li dû xwe hiştiye, dixwîne û her ji îlhama wê destnivîsê û di ber xwendinê ra tabloyekê jê çêdike.

Tavge keçeka ji xwe bawer e û wê xwe, her ji zarokîniyê, ji kur û mêran qet kêmtir nedîtiye. Ew wek rojnamevan di kovara Gelvîn da dest bi karî dike û bi wê azadî û jêhatîbûna xwe dinivîse. Ew di axiftin, reftar û karê xwe da dibe alahilgira hizra ku azadiya jinê û civakê bi rizgarbûna zelamî ve girê dide û bi wê dîtinê, di kovarê û di nav civakê da tê nas kirin.

Carekê û li ser pêşniyaza hevalekî diçe Navenda hişyarkirin û başkrina jin û snêleyan yên girtî di avahiyekê mezin da û ji rêveberî dixwaze ku rê bide wê ku reportajekê li gel jinên tê da li ser pirsgirêkên wan çêbike. Herçiqas rêveberî jê ra diyar kir ku ew tişt nabe û ew li cem wan xetê sor e, lê ji ber ku ew bi rêya birazayê wî hatiye, lew ew rê dideyê ku dîdarê bi kesekî ra bike, bes bi mercekî ku xwe li têla sor nede.

Tavge di wê girtîgehê da rastî jinekê bi navê Jîla tê û Jîla jê ra serhatiya xwe dibêje û ka çawa kurê muxtarê gundê wan Newzad Eçarî, ku kirêgirtiyê desthilata Îraqê bû û mirovekê fêlbaz û keysperest bû gelek kes ji bo berjewendiyên xwe bi kar înan û  bû egera kuştina mêrê wê û herweha destdirêjî kir ser wê û ser gelek keç û jin û kurên gundê wan. Jîla diyar dike ku ew Newzad paşî bûye berpirsiyar û mezinekê bajarê mezin û navekê dî li xwe kiriye. Jîlayê herweha ji Tavgeyê ra diyar kir ku ew li ser kuştina wî Newzadî hatiye zîndan kirin.

Her di eynî zîndanê da kurê Jîlayê jî Nejad, her bi tawana kuştina Newzadî hatiye zîndan kirin. Nejad kurekê xweşik e û ji bo debara xwe û dayika xwe karê boyaxkirina solan li bajêrî dikir. Ewnî xizmetkar û şofêrê Newzadê berpirsiyar yê ku navê xwe kiriye Şewqî, ji bo seydayê xwe li kurekî digere û Nejadî hildibijêre. Wî bi bihaneya boyaxkirina pêlava Şewqî li hember pereyekê mezin çend caran dibe mala Şewqî, lê înyeta Şewqî ew e ku di dawiyê da destdirêjiya cinsî bike ser Nejadî. Nejad ji dayika xwe ra behsê Şewqî û merdîniya wî  dike û paşî wêneyên wî yên kevin yên bi dîwarê odeyên wî ve bi mobîla xwe digire û nîşa dayika xwe dide, dayika wî Newzadî tê da nas dike û serhatiya xwe û zoriya wî li wê û babê wî kiriye jê ra dibêje. Êdî kur bi hevahengiyê li gel dayika xwe plana kuştina Newzadî dadirêjin û her li ser wê kuştinê Jîla û kurê wê tên dadgeh û zîndan kirin. Tavge ji jinê û kurê wê dizane ku her çend Nejadî bi destên xwe Newzadê berpirsiyar kuştiye û ew li ser hindê hatine zîndan kirin, lê bi resmî ji aliyê desthilatê û medyayê ve hatiye ragehandin ku ew bi êşa dilî miriye û ew wekî şehîdêkê serkirde yê Kurdistanê hatiye tomar kirin û rastî hatiye veşartin.

Lê Tavge nagehe wê rastiyê aşkera bike û wê çîrokê belav bike, ji ber ku wextê ew ji wê girtîgehê derdikeve. li ser cehdeyê tirimbêleka camreş li ber radiweste û du zelamên bi berçavkên reş xwe tê wer dikin û ser û dest û çav û devê wê digirin, kamîra û hemî tiştê di çanteya wê da bûn dibin û wê ditirsînin û gefa lê dikin eger ew dev ji vî karê xwe ber nede dê ya herî xerab bê serê wê û paşî dihêlin û diçin. Tavge xwe bê deng nake û dixwaze kesên tawanbar bên girtin û sizadan û doza xwe dibe cem polîs û dadgehê. Ji bilî gefên ku berdewam bi rêya smsan lê dihatin kirin, sernivîserê kovarê wê reportaja wê naweşîne û pişta xwe didieyê û wê ji karî derdixe. Rojekê çend zelamên bi berçavkên reş êriş dikin ser tirimbêla wê û tîzabê li navçavên wê direşînin û çermî lê disojin.

Doza Tavgeyê ji cih nalive, ne polîs û ne dadgeh tiştekî nakin û diyar dibe ku hêzeka mezintir rê li ber wê hemiyê digire. Biryar bû Tavge şû bi dezgir û piştevanê xwe yê êkane Aramî bike, lê ji nişkan ve ew di odeya xwe da mirî tê dîtin û herçend  du pakêtên hebkan yên vala di odeya wê da hatin dîtin, lê malbata wê rê nedan ew berî veşartinê bê fehis kirin, her wekî wan dixwest jê xilas bin û berperê wê û xebat û dengê wê yê azad bigirin.

Di vê romanê da mijarên ka civak bê azadbûna mêrî azad dibe, ka jin bê xweazadkirina mêrî azad dibe û ka ketina gendel û keysperistan di desthilatê da çend rêgir e li ber bicihînana qanûn û dadweriyê di civakê da û li gel gelek mijar û pirsiyarên din xwe dihavêjin ber çavên xwendevanî.

Ji rûpelê 142: "Ez wek kiçek bawerî bi azadiya hemû candaran heyî, ez her digel kesanên wek Newzad Eçarî me, yên ku ew jî bûne qurbanên rewşa heyî û dê bergriyê ji mafê wan kem, çuniku ew jî neşiya xwe azad biket".

 

ناڤێ کتێبێ: تاڤگە

نڤیسکار: تەحسین ناڤشکی

وەشانخانە: رێڤەبەریا چاپ و بەلاڤکرنێ لح دهۆکێ

سالا وەشانێ: ٢٠١١

هەژمارا رووپەلان: ١٥١

 

ئارام وێ ره‌شنڤیسا کو ده‌زگرا وی تاڤگه‌یێ ل دوو خوه‌ هشتیه‌، دخوینه‌ و هه‌ر ژ ئیلهاما وێ ده‌ستنڤیسێ و د به‌ر خوه‌ندنێ را تابلۆیه‌کێ ژێ چێدکه.‌

تاڤگه‌ که‌چه‌کا ژ خوه‌ باوه‌رە و وێ خوه‌، هه‌ر ژ زارۆکینیێ، ژ کور و مێران قه‌ت کێمتر نه‌دیتیه‌. ئه‌و وه‌ک رۆژنامه‌ڤان د کۆڤارا گه‌لڤین دا ده‌ست ب کاری دکه‌ و ب وێ ئازادی و ژێهاتیبوونا خوه‌ دنڤیسه‌. ئه‌و د ئاخفتن، ره‌فتار و کارێ خوه‌ دا دبه‌ ئالاهلگرا هزرا کو ئازادیا ژنێ و جڤاکێ ب رزگاربوونا زه‌لامی ڤه‌ گرێ دده‌ و ب وێ دیتنێ، د کۆڤارێ و د ناڤ جڤاکێ دا تێ ناس کرن.

جاره‌کێ و ل سه‌ر پێشنیازا هه‌ڤاله‌کی دچه‌ ناڤه‌ندا هشیارکرن و باشکرنا ژن و سنێله‌یان یێن گرتی د ئاڤاهیه‌کێ مه‌زن دا و ژ رێڤه‌به‌ری دخوازه‌ کو رێ بده‌ وێ کو ره‌پۆرتاژه‌کێ ل گه‌ل ژنێن تێ دا ل سه‌ر پرسگرێکێن وان چێبکه‌. هه‌رچقاس رێڤه‌به‌ری ژێ را دیار کر کو ئه‌و تشت نابه‌ و ئه‌و ل جه‌م وان خه‌تێ سۆرە ، لێ ژ به‌ر کو ئه‌و ب رێیا برازایێ وی هاتیه‌، له‌و ئه‌و رێ دده‌یێ کو دیدارێ ب که‌سه‌کی را بکه‌، به‌س ب مه‌رجه‌کی کو خوه‌ ل تێلا سۆر نه‌ده.‌

تاڤگه‌ د وێ گرتیگه‌هێ دا راستی ژنه‌کێ ب ناڤێ ژیلا تێ و ژیلا ژێ را سه‌رهاتیا خوه‌ دبێژه‌ و کا چاوا کورێ موختارێ گوندێ وان؛ نه‌وزاد ئه‌چاری، کو کرێگرتیێ ده‌ستهلاتا عیراقێ بوو و مرۆڤه‌کێ فێلباز و که‌یسپه‌ره‌ست بوو گه‌له‌ک که‌س ژ بۆ به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه‌ ب کار ئینان و  بوو ئه‌گه‌را کوشتنا مێرێ وێ و هه‌روه‌ها ده‌ستدرێژی کر سه‌ر وێ و سەر گه‌له‌ک که‌چ و ژن و کورێن گوندێ وان. ژیلا دیار دکه‌ کو ئه‌و نه‌وزاد پاشی بوویه‌ به‌رپرسیار و مه‌زنه‌کێ باژارێ مه‌زن و ناڤه‌کێ دی ل خوه‌ کریه‌. ژیلایێ هه‌روه‌ها ژ تاڤگه‌یێ را دیار کر کو ئه‌و ل سه‌ر کوشتنا وی نه‌وزادی هاتیه‌ زیندان کرن.

هه‌ر د عه‌ینی زیندانێ دا کورێ ژیلایێ ژی نه‌ژاد، هه‌ر ب تاوانا کوشتنا نه‌وزادی هاتیه‌ زیندان کرن. نه‌ژاد کوره‌کێ خوه‌شکە و ژ بۆ ده‌بارا خوه‌ و دایکا خوه‌ کارێ بۆیاخکرنا سۆلان ل باژێری دکر. عه‌ونی خزمه‌تکار و شۆفێرێ نه‌وزادێ به‌رپرسیار یێ کو ناڤێ خوه‌ کریه‌ شه‌وقی، ژ بۆ سه‌یدایێ خوه‌ ل کوره‌کی دگه‌ره‌ و نه‌ژادی هلدبژێره‌. وی ب بهانه‌یا بۆیاخکرنا پێلاڤا شه‌وقی ل هه‌مبه‌ر په‌ره‌یه‌کێ مه‌زن چه‌ند جاران دبه‌ مالا شه‌وقی، لێ ئینیه‌تا شه‌وقی ئه‌وە‌ کو د داویێ دا ده‌ستدرێژیا جنسی بکه‌ سه‌ر نه‌ژادی. نه‌ژاد ژ دایکا خوه‌ را به‌حسێ شه‌وقی و مه‌ردینیا وی  دکه‌ و پاشی وێنه‌یێن وی یێن که‌ڤن یێن ب دیوارێ ئۆده‌یێن وی ڤه‌ ب مۆبیلا خوه‌ دگره‌ و نیشا دایکا خوه‌ دده‌، دایکا وی نه‌وزادی تێ دا ناس دکه‌ و سه‌رهاتیا خوه‌ و زۆریا وی ل وێ و بابێ وی کریه‌ ژێ را دبێژه‌. ئێدی کور ب هه‌ڤئاهه‌نگیێ ل گه‌ل دایکا خوه‌ پلانا کوشتنا نه‌وزادی دادرێژن و هه‌ر ل سه‌ر وێ کوشتنێ ژیلا و کورێ وێ تێن دادگه‌هـ و زیندان کرن. تاڤگه‌ ژ ژنێ و کورێ وێ دزانه‌ کو هه‌ر چه‌ند نه‌ژادی ب ده‌ستێن خوه‌ نه‌وزادێ به‌رپرسیار کوشتیه‌ و ئه‌و ل سه‌ر هندێ هاتنه‌ زیندان کرن، لێ ب ره‌سمی ژ ئالیێ ده‌ستهلاتێ و مه‌دیایێ ڤه‌ هاتیه‌ راگه‌هاندن کو ئه‌و ب ئێشا دلی مریه‌ و ئه‌و وه‌کی شه‌هیدێکێ سه‌رکرده‌ یێ کوردستانێ هاتیه‌ تۆمار کرن و راستی هاتیه‌ ڤه‌شارتن.

لێ تاڤگه‌ ناگه‌هه‌ وێ راستیێ ئاشکه‌را بکه‌ و وێ چیرۆکێ به‌لاڤ بکه‌، ژ به‌ر کو وه‌ختێ ئه‌و ژ وێ گرتیگه‌هێ ده‌ردکه‌ڤه‌. ل سه‌ر جه‌هده‌یێ ترمبێله‌کا جامره‌ش ل به‌ر رادوه‌سته‌ و دو زه‌لامێن ب به‌رچاڤکێن ره‌ش خوه‌ تێ وه‌ر دکن و سه‌ر و ده‌ست و چاڤ و ده‌ڤێ وێ دگرن، کامیرا و هه‌می تشتێ د چانته‌یا وێ دا بوون دبن و وێ دترسینن و گه‌فان لێ دکن ئه‌گه‌ر ئه‌و ده‌ڤ ژ ڤی کارێ خوه‌ به‌ر نه‌ده‌ دێ یا هه‌ری خه‌راب بێ سه‌رێ وێ و پاشی دهێلن و دچن. تاڤگه‌ خوه‌ بێ ده‌نگ ناکه‌ و دخوازه‌ که‌سێن تاوانبار بێن گرتن و سزادان و دۆزا خوه‌ دبه‌ جه‌م پۆلیس و دادگه‌هێ. ژ بلی گه‌فێن کو به‌رده‌وام ب رێیا (س م س)ان لێ دهاتن کرن، سه‌رنڤیسه‌رێ کۆڤارێ وێ ره‌پۆرتاژا وێ ناوه‌شینه‌ و پشتا خوه‌ دده‌یێ و وێ ژ کاری ده‌ردخه‌. رۆژه‌کێ چه‌ند زه‌لامێن ب به‌رچاڤکێن ره‌ش ئێرش دکن سه‌ر ترمبێلا وێ و تیزابێ ل ناڤچاڤێن وێ دره‌شینن و چه‌رمی لێ دسۆژن.

دۆزا تاڤگه‌یێ ژ جهـ نالڤه‌، نه‌ پۆلیس و نه‌ دادگه‌هـ تشته‌کی ناکن و دیار دبه‌ کو هێزه‌کا مه‌زنتر رێ ل به‌ر وێ هه‌میێ دگره‌. بریار بوو تاڤگه‌ شوو ب ده‌زگر و پشته‌ڤانێ خوه‌ یێ ئێکانه‌ ئارامی بکه‌، لێ ژ نشکان ڤه‌ ئه‌و د ئۆده‌یا خوه‌ دا مری تێ دیتن و هەرچەند  دو پاکێتێن حه‌بکان یێن ڤالا د ئۆده‌یا وێ دا هاتن دیتن، لێ مالباتا وێ رێ نه‌دان ئه‌و به‌ری ڤه‌شارتنێ بێ فه‌حس کرن، هه‌ر وه‌کی وان .دخوه‌ست ژێ خلاس بن و به‌رپه‌رێ وێ و خه‌بات و ده‌نگێ وێ یێ ئازاد بگرن

د ڤێ رۆمانێ دا مژارێن کا جڤاک بێ ئازادبوونا مێرێ ئازاد دبه‌، کا ژن بێ خوه‌ئازادکرنا مێری ئازاد دبه‌ و کا که‌تنا گه‌نده‌ل و که‌یسپه‌رستان د ده‌ستهلاتێ دا چه‌ند رێگرە‌ ل به‌ر بجهئینانا قانوون و دادوه‌ریێ د جڤاکێ دا و ل گه‌ل گه‌له‌ک مژار و پرسیارێن دن خوه‌ دهاڤێژن به‌ر چاڤێن خوه‌نده‌ڤانی.

ژ رووپەلێ ١٤٢: "ئەز وەک کچەک باوەری ب ئازادیا هەموو جانداران هەیی، ئەز هەر دگەل کەسانین وەک نەوزاد ئەچاری مە، یێن کو ئەو ژی بووینە قورباانێن رەوشا هەیی و دێ بەرگریێ ژ مافێ وان کەم، چونکو ئەو ژی نەشیا خوە ئازاد بکەت".