Şape

Navê kitêbê: Şape

Nivîskar: Edrîs Asihî

Weşanxane:

Çapxane: Çapxaneya Zana

Sala weşanê: 2017

Hejmara rûpelan: 257

 

Şape li ser enfala 1988ê ya bo ser devera Behdînanê ye û li bin gotina diyarîyê, ya li pêşîya kitêbê da ye, hatiye nivîsîn ku rûdanên vê romanê ji serpêhatîyeka rastîn hatine wergirtin.

Şerê Îraq û Îanê bi dawî hatiye û Îraqê berê leşker û cebilixaneya xwe daye Kurdistanê. Meh tebaxa 1988ê ye û qonaxa şeşem ya hêrişa enfalê berbûye ser Behdînanê. Di vê hêrşê da Îraq her core çekî bi kar diîne û di nav da yê kîmiyayî jî û hemî gund û xelkê deverê ketine ber lihîya ‌wê hêrşê.

Gulê bi sê zarokên xwe yên biçûk ve li gundî ye û ducan e. Mêrê wê Rizgar pêşmerge ye û li ser erkê xwe ye. Lê ji ber rewşa nearam, hêrşa Îraqê û tirsa lêdana çekê kîmyayî û jinavbirina xelkî briyar hatiye dan ku xelk gundan, berî hêrşa kîmyayî û nêzîkbûna leşkerê îraqî, bihêlin û ber bi sinoran birevin. Rizgar jî her di wan rojan da dihê mal. Ew çend roj in jina wî kurek bûye û Gulê di rewşeka nebaş da ye û xwîn ji ber diçe. Reweşa zarokî jî nebaş e û şîrê dayika wî ya lawaz têrê nake û ji ber birsê girîya zarokî ranawste.

Rizgar bi jin û zaokên xwe û bi xelkê gundî re her tşitê xwe dihêlin û ber bi sinoran direvin. Gulê bi rêyê da gelek bêhêz dibe û şîr bo zarokî bi yekcarî di çiçkên wê da namîne û zarok jî ji bêşîrîyê berdewam digirî û her ku diçû lawaztir dibû. Dema ku da li cehdeyê, ber bi bakur derbas bin, diviyaba kesê deng ji xwe neînaba û zarok jî negiriyabana da ku haya çete û serbazên îraqî, yên li hindav rêyê bûn, ji xelkî neba. Loma û ji bo ku jina wî û hersê zarok û xelkê din xwe bi silametî derbas bikin aliyê din yê cehdeyê, Rizgar zarokê xwe yê çendrojî, yê nîvmirî, li bin siha kevirekî dihêle û bi yên din re cehdeyê derbas dike. Ew paşî, li ser txûbên bakur jina xwe bi wê rastîyê agahdar dike. Jin ji ber hindî rastî tirawma û nexweşiya derûnî dibe.

Ew li kempa penaberan li Amedê bicihـ dibin . Rizgar bi alîkariya kurdekê bakur karekî dike. Û li ser wî karî zelamekê din yê başûr ku li kempa Mêrdînê bû nas dike. Ji serhatîya wî zelamî diyar dibe ku ew bi malbata xwe ve, di dema revê di heman rêyê da  û li ser şopa wan hatibûn. Wan bi rê ve zarokek li ber kevirekî dîtibû û wan bi xwe ra îna û ew sax e û du salî ye. Êdî xuya dibe ku ew zarok kurê Rizgarî û Gulê bû. Li dawiya romanê zarok li wan dihê vegerandin, lê Gulê tehemila wê keyfa mezin nake û jiyana xwe ji dest dide.

Ji bilî wê ku xwendevan di xwendina vê berhemê da dibe şahidê karesata enfalan û ya bi serê xelkê başûrê Kurdistanê hatî, reftara leşkerê îraqî û paşî yê tirk li ser sinoran û jiyana li kempên penaberîyê, ew herweha jî helwêsta kurdên bakur li hember birayên xwe yên başûr û pşitgriya wan ya di wê dema dijwar da dibîne.     

 

ناڤێ کتێبێ: شاپە

نڤیسکار: ئەدریس ئاسیهی

وەشانخانە:

چاپخانە: چاپخانا زانا

سالا وەشانێ: ٢٠١٧

هژمارا ڕووپەلان: ٢٥٧

شاپە ل سەر ئەنفالا ١٩٨٨ێ یا بۆ سەر دەڤەرا بەهدینانێ یە و ل بن گۆتنا دیارییێ، یا ل پێشییا کتێبێ دا یە، هاتیە نڤیسین کو روودانێن ڤێ رۆمانێ ژ سەرپێهاتییەکا راست هاتنە وەرگرتن.

شەرێ عیراق و ئیرانێ ب داوی هاتیە و عیراقێ بەرێ لەشکەر و جەبلخانەیا خوە دایە کوردستانێ. مەها تەباخا ١٩٨٨ێ یە و قۆناغا شەشەم یا هێرشا ئەنفالێ بەربوویە سەر بەهدینانێ. د ڤێ هێرشێ دا عیراق هەر جۆرە چەکی ب کار دئینت و د ناڤ دا یێ کیمیایی ژی و هەمی گوند و خەلکێ دەڤەرێ کەتنە بەر لهیا ‌وێ هێرشێ.

گولێ ب سێ زارۆکێن خوە یێن بچووک ڤە ل گوندی یە و دووجانە. مێرێ وێ رزگار پێشمەرگە یە و ل سەر ئەرکێ خوە یە. لێ ژ بەر رەوشا نەئارام، هێرشا عیراقێ و ترسا لێدانا چەکێ کیمیایی بریار هاتیە دان کو خلک گوندان، بەری هێرشا کیمیایی و نیزیکبوونا لەشکەرێ عیراقێ، بهێلن و بەر ب سنۆران برەڤن. رزگار ژی هەر د وان رۆژان دا دهێت مال. ئەو چەند رۆژن ژنا وی کورەک بوویە و گولێ د رەوشەکا نەباش دا یە و خوین ژ بەر دچت. ردەشا زارۆکی ژی نەباشە و شیرێ دایکا وی یا لاواز تێرا ناکت و ژ بەر برسێ گرییا زارۆکی راناوەستت.

رزگار و ژن و زاۆکێن خوە ب خەلکێ گوندی را هەر تشتێ خوە دهێلن و بەر ب سنۆران درەڤن. گولێ ب رێیێ دا گەلەک بێهێز دبت و شیر بۆ زارۆکی ب یەکجاری د چچکێن وێ دا نامینت و زارۆک ژی ژ بێشیرییێ بەردەوام دگریت و هەر کو دچت لاوازتر دبت. دەما کو دا ل جەهدەیێ بەر ب باکور دەرباس بن، دڤیاباکەسێ دەنگ ژ خوە نەئینابا و زارۆک ژی نەگریابان دا کو هایا چەتە و سەربازێن عیراقی ژ خەلکێ نەبا. لۆما و ژ بۆ کو ژنا وی و هەرسێ زارۆک و خەلکێ دی ب سلامەتی خوە دەرباس بکن ئالیێ دی یێ جەهدەیێ ، رزگار زارۆکێ خوە یی چەندرۆژی، یێ نیڤمری، ل بن سها کەڤرەکی دهێلت و ب یێن دی را جەهدەیێ دەرباس دکت. ئەو پاشی، ل سەر تخووبێن باکور ژنا خوە ب وێ راستیێ ئاگاهدار دکت. ژن ژ بەر هندی راستی تراوما و نەخوەشیێن دەروونی دبت.

ئەو ل کەمپا پەنابەران ل ئامەدێ بجهـ دبن. رزگار ب ئالیکاریا کوردەکێ باکور کارەکی دکت. ئو ل سەر وی کاری زەلامەکێ دی یێ باشوور کو ل کەمپا مێردینێ بوو ناس دکت. ژ سەرهاتییا وی زەلامی دیار دبت کو ئەو ب مالباتا خوە ڤە، د دەما رەڤێ دا، د هەمان رێیێ دا و ل سەر شۆپا وان هاتبوون. ، وان ب رێ ڤە زارۆکەک ل بەر کەڤرەکی دیتبوو و وان ب خوە را ئینا و ئەو ساخە و دو سالی یە. ل داویا رۆمانێ زارۆک ل وان دهێت ڤەگەراندن، لێ گولی تەحەمللا وێ کەیفا مەزن ناکت و ژیانا خوە ژ دەست ددت.

ژ بلی وێ کو خواندەڤان ل گەل خواندنا ڤێ بەرهەمێ دبت شاهدێ کارەساتا ئەنفالان و یا ب سەرێ خەلکێ باشوورێ کوردستانێ هاتی، رەفتارا لەشکەرێ عیراقێ و پاشی یێ ترکی ل سەر سنۆران و ژیانا ل کەمپێن پەنابەرییێ، ئەو هەروەها ژی هەلوێستا کوردێن باکور ل هەمبەر برایێن خوە یێن باشوور و پشتگرییا وان د وی دەمێ دژوار دا بینت.