Beheşta agirî (Pişka yekê)

 

Navê kitêbê: Beheşta agirî (Pişka yekê)

Nivîskar: Tehsîn Navişkî

Weşanxane: Weşanxaneya Spîrêz

Sala weşanê: 2011

Hejmara rûpelan: 617 

 

Hindî haya min jê heye, ev romana herî dirêj ya devera Behdînanê û belkî jî ya kurdiya kurmancî jî ye. Ev roman du cild din û hejmara rûpelên her du cildan li ser hev dibe 1282.

Beheşta agirî romaneka siyasî-civakî ye derbareyê desthilatê li herêmeka kurdî, şerê navxwe, bazirganên şerî, sextekariyên di hilbijartin û dengdanê de, dehmanpîsî, direw û gendeliya li her derê belav e.

Hemî qewimînên vê pişka yekê ya romana Beheşta agirî li herêmeka kurdî, ku ji bajêrên Agirokê, Pîrkeviya û Megoşa û gundewarên wan pêk dihên çê dibin. Hizba Sosyaldemokrat ya Pêşneg li wê herêmê desthilatdar e. Berpirsiyarê dezgehê Xetîre Pênc yê hizbê li Agiroka, Kardo Miqdad Tîşkî ye.

Kardo kesekê ne pir xwende ye, berjewendparêz û gendel e û heta nizane navê partîya xwe jî bi duristî bi lêv bike.Di ser wê ra ku wî sê jin hene, lê ew her dixwaze destê xwe dirêj bike her jina dilê wî diçeyê. Ew hemî hêz û senga xwe didie domandin û berferehkrina desthilat û mal û milkê xwe. Ew ji bo vê çendê kesên jê ra û ji bo pereyan dibêjin belê li dor xwe kom dike û hevrikên xwe bi bertîl û tirsandin û gefan bêdeng dike yan ji nav dibe.

Ev wêne û bi taybetî yê bazirganiya şerî di demê şerekê navxweyî da zelaltir dibe. Ew xelkê ku Kardo dibe berokên şerî li dijî hêza bermaber ya Lîberalan, ne maşê timam distînin, ne jî xwarn, ne cil û çekê pêwîst jê ra dihên berdest kirin. Kardo û yên wekî wî yên şerî birêve dibin, bi wê ve mijûl in ka ew çawa bêtir pereyan ji vî şerî qezenc bikin. Ji bilî ku ew pereyan ji miaşên wan çekdaran dibirin û ji xwe ra radikin, herweha çekdarên wehmî jî ji bo miaşan qeyd dikin. Serkêşiya li rexekî bi xwe û qezenckirina ji şerî û bi xweşiyên xwe ve mijûl û  şervanên bêîrade û bêhîvî li hemeber hêza din dişkên û paşde vedigerin.

Lê ev hemî nabin egera wê ku serkirdayetiya bi ser wan da, li gor encaman gavan bihavêje û guhorînan bike, lê li şunê Kardo; serkêşê wî şerê şkestî û gendelkar berdewam dibe. Ev jî diyar dike ku haya serî ji wan heye û Kardo û yên wekî wî, bi wan kiryar û reftarên xwe nûneriya yên ji xwe bilindtir dikin. Kardo û yên wî li dor xwe komkirine di desthilat û zêdegavî û destdirêjiyên xwe da berdewam dibin.

Salekê piştî wî şerê navxwe Kardo xwe ji bo hilbijartinên birêveberiya herêmê namzed dike û li vê derê baştir rastiya hilbijartinan û sextekariyên tê de, li hember xebat û îradeya lawaz ya hevrikên wî yên wekî Tîtoyî berçav dibe. Kardo xap û bertîl û gefan û zêdegaviyê li ser rêdarên hilbijartinan dike, ji bo ku li gel dûvelankên xwe di hilbijartinan da serbikeve û encam jî dibe ya wî xwestî.

Ev pişka yekê ya vê romanê pir e ji çîrok, serhatî û bi sedan kesên ku di rûdan û sohbetên wê da rola xwe dibînin. Wênyekê mezin di vê romanê da li ser civaka ku dihê birsî û neçar kirin ji bo ku her hewcedarî wê desthilatê û mana wê bibe, xwe berçav dike, lê dengên ji rewşa heyî nerazî  jî, kêm jî bin, li vir û li wir car bo car dihên bihîstin.

Ji rûpelê 300: ”Ma bo çi xanîyan temîr nakin?! Dukan û muxazata zêde nakin?! Her şev kiçkekê ji kçînî naêxin?! Bi hizaran, xwelîserên ji terzê min yê li bin destî, vêca ew û bextê xwe çi bidinê û nedinê, mêr nîne mihasiba wan biket.”

 

ناڤێ کتێبێ: بەهەشتا  ئاگری (پشکا ئێکێ)

نڤیسکار: تەحسین ناڤشکی

وەشانخانە: سپیرێز ل دهۆکێ

سالا وەشانێ: ٢٠١١

هەژمارا رووپەلان: ٦١٧

 

 

هندی هایا من ژێ هه‌یه‌، ئه‌ڤ ڕۆمانا هه‌ری دڕێژ یا ده‌ڤه‌را به‌هدینانێ و به‌لکی ژی یا کوردیا کورمانجی ژی یه‌. ئه‌ڤ ڕۆمان دو جلدن و هه‌ژمارا ڕووپه‌لێن هه‌ر دو جلدان ل سه‌ر هه‌ڤ دبە ١٢٨٢.

 

به‌هه‌شتا  ئاگری ڕۆمانه‌کا سیاسی-جڤاکی یه‌ ده‌ڕباڕه‌یێ ده‌ستهلاتێ ل هه‌رێمه‌کا کوردی، شه‌ڕێ ناڤخوه‌، بازرگانێن شه‌ری، سه‌خته‌کاریێن د هلبژارتن و ده‌نگدانێ دا، ده‌همانپیسی، دره‌و و گه‌نده‌لیا ل هه‌ر ده‌ڕێ به‌لاڤە.

 

هه‌می قه‌ومینێن ڤێ پشکا یه‌کێ یا ڕۆمانا به‌هه‌شتا ئاگری ل هه‌رێمه‌کا کوردی، کو ژ باژێرێن ئاگرۆکێ، پیرکه‌ڤیا و مه‌گۆشا و گونده‌وارێن وان پێک دهێن، چێ دبن. حزبا سۆسیالده‌مۆکرات یا پێشنه‌گ ل وێ هه‌رێمێ ده‌ستهلاتداره‌. به‌رپرسیارێ ده‌زگه‌هێ خەتیرە پێنج یێ وێ حزبێ ل ئاگرۆکا کاردۆ مقداد تیشکی یه.

‌

کاردۆ که‌سه‌کێ نه‌ پڕ خوه‌نده‌ یه‌، به‌ڕژه‌وه‌ندیپاڕێز و گه‌نده‌له‌ و حەتا نزانە ناڤێ پارتیا خوە ژی ب دورستی بلێڤ بکە. د سەر وێ را کو وی سێ ژن هه‌نە، لێ ئەو هەر دخوازه‌ ده‌ستێ خوه‌ درێژ بکه‌ هه‌ر ژنا دلێ وی دچه‌یێ. ئه‌و هه‌می هێز و سه‌نگا خوه‌ دده‌ دۆماندن و به‌رفه‌ره‌هکرنا ده‌ستهلات و مال و ملکێ خوه.‌ ئەو ژ بۆ ڤێ چەندێ ژی که‌سێن ژێ ڕا‌ و ژ بۆ په‌ره‌یان دبێژن به‌لێ ل دۆڕ خوه‌ کۆم دکه‌ و هه‌ڤڕکێن خوه‌ ب به‌رتیل، ترساندن و گه‌فان بێده‌نگ دکه‌ یان ژ ناڤ دبه.

‌

ئه‌ڤ وێنه‌، ب تایبه‌تی یێ بازرگانیا شه‌ڕی د ده‌مێ شه‌ره‌کێ ناڤخوه‌یی دا بەرچاڤتر دبه‌. ئه‌و خه‌لکێ کو کاردۆ دبه‌ به‌رۆکێن شه‌ری ل دژی هێزا به‌رامبه‌ر یا لیبه‌رالان، نه‌ معاشێ تمام دستینن، نه‌ ژی خوارن، نه‌ جل و چه‌کێ پێویست ژێ ڕا دهێن به‌رده‌ست کرن. کاردۆ و یێن وه‌کی وی یێن شه‌ڕی برێڤه‌ دبن، ب وێ ڤه‌ مژوولن کا ئه‌و چاوا بێتر په‌ره‌یان ژ ڤی شه‌ری قه‌زه‌نج بکن. ژ بلی کو ئه‌و په‌ره‌یان ژ معاشێن وان چه‌کداران دبڕن و ژ خوه‌ ڕه‌ ڕادکن، هه‌روه‌ها چه‌کدارێن وه‌همی ژی ژ بۆ معاشان قه‌ید دکن. سه‌رکێشیا ل رەخەکی ب خوه‌ و قه‌زه‌نجکرنا ژ شه‌ڕی وب خوه‌شیێن خوه‌ ڤه‌ مژوول و  شه‌رڤانێن بێئیراده‌ و بێهیڤی، ل هه‌مه‌به‌ر هێزا دن دشکێن و پاشده‌ ڤه‌دگه‌رن.

 

ئه‌ڤ هه‌می نابن ئه‌گه‌را وێ کو سه‌رکردایه‌تیا ب سه‌ر وان دا ل گۆر ئه‌نجامان گاڤان بهاڤێژه‌ و گوهۆرینان بکە، لێ کاردۆ؛ سه‌رکێشێ وی شه‌رێ شکه‌ستی و گه‌نده‌لکار به‌رده‌وام دبە. ئەڤ ژی دیار دکە کو هایا سه‌ری ژ وان هەیە وكاردۆ و یێن وه‌کی وی ب وان کریار و ڕه‌فتارێن خوه‌ نوونه‌ریا یێن ژ خوه‌ بلندتر دکن. کاردۆ و یێن کو وی ل دۆر خوه‌ کۆمکرنه‌ د ده‌ستهلات و زێده‌گاڤی و ده‌ستدرێژیێن خوه‌ دا به‌رده‌وام دبن.

 

ساله‌کێ پشتی وی شه‌رێ ناڤخوه‌ کاردۆ خوه‌ ژ بۆ هلبژارتنێن برێڤه‌به‌ریا هه‌رێمێ بەربژێر دکه‌ و ل ڤێ ده‌رێ باشتر ڕاستیا هلبژارتنان و سه‌خته‌کاریێن تێ دا و خه‌بات و ئیراده‌یا لاواز یا هه‌ڤرکێن کاردۆیی یێن وه‌کی تیتۆیی به‌رچاڤ دبه‌. کاردۆ خاپ و به‌رتیل و گه‌فان و زێده‌گاڤیێ ل سه‌ر ڕێدارێن هلبژارتنان دکه‌ ژ بۆ کو ل گه‌ل دووڤه‌لانکێن خوه‌ د هلبژارتنان دا سه‌ربکه‌ڤه‌ و ئه‌نجام ژی دبه‌ یا وی خوه‌ستی.

 

ئه‌ڤ پشکا یه‌کێ یا ڤێ ڕۆمانێ پره‌ ژ چیرۆک، سه‌رهاتی و ب سه‌دان که‌سین کو د روودان و سۆحبه‌تێن وێ دا ڕۆلا خوه‌ دبینن. وێنیه‌کێ مه‌زن د ڤێ رۆمانێ دا ل سه‌ر جڤاکا کو دهێ برسی و نه‌چار کرن ژ بۆ کو هه‌ر هه‌وجه‌داری وێ ده‌ستهلاتێ و مانا وێ ببه‌، خوە به‌رچاڤ دکه‌، لێ ده‌نگێن ژ ڕه‌وشا هه‌یی نه‌رازی ژی، هەر چەند کێم بن ژی، ل ڤر و ل ور جار بۆ جار دهێن بهیستن.

 

ژ رووپەلێ ٣٠٠: "ما بۆ چی خانییان تەعمیر ناکەن؟! دوکان و موغازاتا زێدە ناکەن؟!هەر شەڤ کچەکێ ژ کچینی نائێخن؟! ب هزاران، خوەلیسەرێن ژ تەرزێ من یێ ل بن دەستی، ڤێجا ئەو و بەختێ خوە چ بدەنێ نەدەنێ، مێر نینە محاسبا وان بکەت"