Êk dûlar

 

Navê kitêbê: Êk dûlar

Nivîskar: Ferset Umer

Weşanxane:

Sala weşanê: 2019

Hejmara rûpelan: 145

 Di vê romanê da dolarek di geryana xwe da gelek kes, jiyan û mijaran raberî me dike û kes û civaka niha li gel ya berî çerxê teknolojiya zanyariyan hevber dike û dixwaze ji me re diyar bike ku ew mirovanî û danûstandina gerim ya berê nemaye û mirov li xwe û li dorhêla xwe xerab dike. Çîrokeka serekî di vê romanê da heye û kurtiya wê jî ev e:

Zelamekî li nik zengînekî kar dikir û wî zengînî baweriya xwe pê înabû, lê wî yê zengîn xapand û pareyên wî jê dizîn û revî û çû bajarekê dî û jina xwe ya nesax bi herdu kurên xwe ve û babê pîr yê li xaniyê bê xudanan hêlan bê pare û bê semyan.

Kurê wî zelamî yê mezintir gelek hez ji bapîrê xwe dikir û berdewam diçû seredana wî li xaniyê bê xudanan. Wî bapîrî hevalek hebû li bankekê kar dikir û wan gelek hez ji yekûdu dikir û ew hevalê wî her roj piştî karî dihat seredana wî. Hevalê bapîrî soz dabû wî ku roja ew xanenişîn dibe, ew dê bihê cem wan û li mala bê xudanan bicih bibe.

Karê hevalê bapîrî li bankê hejmartina dolaran û sedkirina dolarên yek dolarî bû. Zarokên wî çavên xwe nedidan wî û kurê wî roja ku wî miaş werdigirt dihat û ew jê distand û pîrê karmend bi hêviya alîkariya xelkî dijiya. Wî di roja xwe ya dûmahiyê ya karê xwe da sedeka yekdolarî hejmart, lê dolarek jê zêde bû. Ew dolar deyna ser mêzê û çekmeçe girt û xwest biçe mal, lê çavên wî bi wî yek dolarî yê li ser mêzê jibîrkirî ketin û neviya êdî çekmeçeyê veke û yek dolarî bike tê da û ji bîr kir jî ku ew roja wî ya dûmahiyê ye li karî û hema ew yek dolar kir di berîka xwe da bi hizra ku roja dûtir vegerîne nav çekmeçeyê.

Pîrê karmend ji karî çû cem hevalê xwe; bapîrê kurî û mizgîniya teqawidiya xwe û wê, ku dê roja dûtir mala xwe bar bike cem wî gihandê. Paşî ji mala pîran derkeft û li ber derî destê wî di berîka wî da bi yek dolarî keft û îna derê û bi destê xwe bilind kir û di wê gavê da zelamekê dîn ew dolar dît û ya ji wî ve ew sed dolar e û ji ber hindê karmendê pîr kuşt û wextê dolar rakirî û dîtî ku yek dollar e ew havêt. Êdî ji wê gavê rêvingiya yek dolarî dest pê kir û ji destekî bo destekî û ji cihekî bo cihekî heta keft nav destê kurê ku hez ji bapirê xwe dikir.

Piştî ku yê dîn karmend kuştî û yek dolar havêtî, zarokekî ew yek dolar ji erdî rakir û da xazxazokekê û wê xazxazokê li dikanekê tiştek pê kirî û paşî dikandarî ew da xazxazokeka leşfiroş. Xazxazoka leşfiroş jî rojekê behsê pareyên xwe yên di sindoqê da û li nav hewşa mala wê di bin erdî da veşartî bo hevala xwe kir û kurkî û birayê wî guh lê bû. Evca herdu çûn ew sindoq ji bin erdî derxist û pareyên wê birin û kurê mezin derman pê ji dayika xwe ra kirîn û ji wan pareyan ew yek dolar jê ra ma. Hindî bapîrê kurî bû, ew ji ber xema kuştina hevalê xwe yê karmend ji aliyê dînekî ve dilgirtî bû û mir.

Rojekê ew yek dolar di destê kurkî da bû û wek hevalekî pê ra diaxift û zelamekî ew dolar dît û ya ji wî ve ew sed dolar e, lew yekser ji destê kurî derxist û revî, lê piştî çendekê hilingft û bi tştekî keft û mir. Kurkî yek dolarê xwe ji destê wî îna der û di wan delîveyan da polîsek li wê derê peyda bû û ew bi tawana kuştina wî zelamî û dizîna yek dolarî girt û avêt di zîndanê da.

Kurkî di zîndanê da ew yek dolarê xwe di pencereya bilind da bi destî dirêj kir derve da ew jê ra bêje ka ew çi li derve dibîne û yek dolar ji destî verest û bayî bir û weha rêvingiya wî berdewam bû heta keft ser darekê û ji wê derê di pencereya malekê da du zelamên serxweş dîtin û guh li sohbeta wan bû. Yek babê kurkî bû û behsê wê dikir ka wî çawa yê zengîn talan kir û revî û zengîn dîn bû û wî jî jina xwe û kurên xwe bê semyan hiştin û ji hingê were haya wî jê nîne. Zelamê dî jî behsê babê xwe yê karmend li bankê kir û ka wî çawa reftarên xerab li gel kirine û miaşê wî jê distand û babê wî bi hîviya qenciyên xelkê dijiya. Her duyan biryar da vegerin bajêrê xwe, bo cem kesûkarên xwe. Yek dolar jî bi wan ra zivirî û li deriyê bajêrî polîsan kurê karmendî girt bi tawana ku wî xaniyekê babê xwe bê xwîşk û birayên xwe firotiye. Yek dolar li gel babê kurî berdewam bû û çû nik malbata wî; herdu kurên wî mezin bûne û kurê mezin xudan jin û kar e û dayika wan jî pê ra ye, lê ew êdî wî babî naxwazin yê ku ew bîst sal in ew bi tenê hêlayîn û bû sedema dînbûna wî zengînî yê ku pîrê karmend kuştî û bû egera mirina bapîrê kurkî ji xemên mirina hevalê xwe yê karmend û bab ji ber xap û fêlbaziyên wî ji aliyê polîsan ve tê girtin.

Ji rûpelê 132: “…sinduq vekir piştî du sê qazme li qifla sinduqê dayîn, belê çi bibînît ne parçek zêrî ne jî pareyek di sinduqa wî da bû! Bi tinê kaxezek di sinduqê da bû. Kaxez vekir, li ser nivîsabû kurê min çi xizîne nînin di bin erdî ve. Belê xizîne tu bi xo yî, xizîne keda destê te ye”

 

ناڤێ کتێبێ: ئێک دوولار

نڤیسکار: فەرسەت عومەر

وەشانخانە:

سالا وەشانێ: ٢٠١٩

هەژمارا رووپەلان: ١٤٥

 

د ڤێ ڕۆمانێ دا دۆلاره‌ک د گه‌ریانا خوه‌ دا گه‌له‌ک که‌س، ژیان و مژاران ڕابه‌ری مه‌ دکه‌ و که‌س و جڤاکا نها ل گه‌ل یا به‌ری چه‌رخێ ته‌کنۆلۆژیا زانیاریان هه‌ڤبه‌ر دکه‌ و دخوازه‌ ژ مه‌ ڕه‌ دیار بکه‌ کو ئه‌و مرۆڤانی و دانووستاندنا گه‌رم یا به‌رێ نه‌مایه‌ و مرۆڤ ل خوه‌ و ل دۆرهێلا خوه‌ خه‌راب دکه‌. چیرۆکه‌کا سه‌ره‌کی د ڤێ ڕۆمانێ دا هه‌یه‌ و کورتیا وێ ژی ئه‌ڤە:

زه‌لامه‌کی ل نک زه‌نگینه‌کی کار دکر و وی زه‌نگینی باوه‌ریا خوه‌ پێ ئینابوو، لێ وی یێ زه‌نگین خاپاند و پاره‌یێن وی ژێ دزین و ڕه‌ڤی و چوو باژێره‌کێ دی و ژنا خوه‌ یا نه‌ساخ ب هه‌ردو کورێن خوه‌ ڤه‌ و بابێ پیر یێ ل خانیێ بێ خودانان هێلان بێ پاره‌ و بێ سه‌میان.

کورێ وی زه‌لامی یێ مه‌زنتر گه‌له‌ک حه‌ز ژ باپیرێ خوه‌ دکر و به‌رده‌وام دچوو سه‌ره‌دانا وی ل خانیێ بێ خودانان. وی باپیری هه‌ڤاله‌ک هه‌بوو ل بانکه‌کێ کار دکر و وان گه‌له‌ک حه‌ز ژ یه‌کوودو دکر و ئه‌و هه‌ڤالێ وی هه‌ر ڕۆژ پشتی کاری دهات سه‌ره‌دانا وی. هه‌ڤالێ باپیری سۆز دابوو وی کو ڕۆژا ئه‌و خانه‌نشین دبه‌، ئه‌و دێ بهێ جه‌م وان و ل مالا بێ خودانان بجهـ ببه.‌

کارێ هه‌ڤالێ باپیری ل بانکێ هه‌ژمارتنا دۆلاران و سه‌دکرنا دۆلارێن یه‌ک دۆلاری بوو. زارۆکێن وی چاڤێن خوه‌ نه‌ددان وی و کورێ وی ڕۆژا کو وی معاش وه‌ردگرت دهات و ئه‌و ژێ دستاند و پیرێ کارمه‌ند ب هێڤیا ئالیکاریا خه‌لکێ دژیا. وی د ڕۆژا خوه‌ یا دووماهیێ یا کارێ خوه‌ دا سه‌ده‌کا یه‌کدۆلاری هه‌ژمارت، لێ دۆلاره‌ک ژێ زێده ‌بوو. ئه‌و دۆلار ده‌ینا سه‌ر مێزێ و چه‌کمه‌چه‌ گرت و خوه‌ست بچه‌ مال، لێ چاڤێن وی ب وی یه‌ک دۆلاری یێ ل سه‌ر مێزێ ژبیرکری که‌تن و نه‌ڤیا ئێدی چه‌کمه‌چه‌یێ ڤه‌که‌ و یه‌ک دۆلاری بکه‌ تێ دا و ژ بیر کر ژی کو ئه‌و ڕۆژا وی یا دووماهیێ یه‌ ل کاری و هه‌ما ئه‌و یه‌ک دۆلار کر د به‌ریکا خوه‌ دا ب هزرا کو ڕۆژا دووتر ڤه‌گه‌رینه‌ ناڤ چه‌کمه‌چه‌یێ.

پیرێ کارمه‌ند ژ کاری چوو جه‌م هه‌ڤالێ خوه‌؛ باپیرێ کوری و مزگینیا ته‌قاعدیا خوه‌ و وێ، کو دێ ڕۆژا دووتر مالا خوه‌ بار بکه‌ جه‌م وی گهاندێ. پاشی ژ مالا پیران ده‌رکه‌فت و ل به‌ر ده‌ری ده‌ستێ وی د به‌ریکا وی دا ب یه‌ک دۆلاری که‌فت و ئینا ده‌رێ و ب ده‌ستێ خوه‌ بلند کر و د وێ گاڤێ دا زه‌لا‌مه‌کێ دین ئه‌و دۆلار دیت و یا ژ وی ڤه‌ ئه‌و سه‌د دۆلارە ‌و ژ به‌ر هندێ کارمه‌ندێ پیر کوشت و وه‌ختێ دۆلار ڕاکری و دیتی کو یه‌ک دۆڵارە‌ ئه‌و هاڤێت. ئێدی ژ وێ گاڤێ ڕێڤنگیا یه‌ک دۆلاری ده‌ست پێ کر و ژ ده‌سته‌کی بۆ ده‌سته‌کی و ژ جهه‌کی بۆ جهه‌کی هه‌تا که‌فت ناڤ ده‌ستێ کورێ کو حه‌ز ژ باپیرێ خوه‌ دکر.

پشتی کو یێ دین کارمه‌ند کوشتی و یه‌ک دۆلار هاڤێتی، زارۆکه‌کی ئه‌و یه‌ک دۆلار ژ ئه‌ردی ڕاکر و دا خازخازۆکه‌کێ و وێ خازخازۆکێ ل دکانه‌کێ تشته‌ک پێ کری و پاشی دکانداری ئه‌و دا خازخازۆکه‌کا له‌شفرۆش. خازخازۆکا له‌شفرۆش ژی ڕۆژه‌کێ به‌حسێ پاره‌یێن خوه‌ یێن د سندۆقێ دا و ل ناڤ حه‌وشا مالا وێ د بن ئه‌ردی دا ڤه‌شارتی بۆ هه‌ڤالا خوه‌ کر و کورکی و برایێ وی گوهـ لێ بوو. ئه‌ڤجا هه‌ردو چوون ئه‌و سندۆق ژ بن ئه‌ردی ده‌رخست و پاره‌یێن وێ برن و کورێ مه‌زن ده‌رمان پێ ژ دایکا خوه‌ ڕا کرین و ژ وان پاره‌یان ئه‌و یه‌ک دۆلار ژێ ڕا ما. هندی باپیرێ کوری بوو، ئه‌و ژ به‌ر خه‌ما کوشتنا هه‌ڤالێ خوه‌ یێ کارمه‌ند ژ ئالیێ دینه‌کی ڤه‌ دلگرتی بوو و مر.

ڕۆژه‌کێ ئه‌و یه‌ک دۆلار د ده‌ستێ کورکی دا بوو و وه‌ک هه‌ڤاله‌کی پێ ڕا دئاخفت و زه‌لامه‌کی ئه‌و دۆلار دیت و یا ژ وی ڤه‌ ئه‌و سه‌د دۆلارە، له‌و یه‌کسه‌ر ژ ده‌ستێ کوری ده‌رخست و ڕه‌ڤی، لێ پشتی چه‌نده‌کێ هلنگفت و ب تشته‌کی که‌فت و مر. کورکی یه‌ک دۆلارێ خوه‌ ژ ده‌ستێ وی ئینا ده‌ر و د وان ده‌لیڤه‌یان دا پۆلیسه‌ک ل وێ ده‌رێ په‌یدا بوو و ئه‌و ب تاوانا کوشتنا وی زه‌لامی و دزینا یه‌ک دۆلاری گرت و ئاڤێت د زیندانێ دا.

کورکی د زیندانێ دا ئه‌و یه‌ک دۆلارێ خوه‌ د په‌نجه‌ره‌یا بلند دا ب ده‌ستی درێژ کر ده‌رڤه‌ دا ئه‌و ژێ ڕا بێژه‌ کا ئه‌و چ ل ده‌رڤه‌ دبینه‌ و یه‌ک دۆلار ژ ده‌ستێ وی ڤه‌ره‌ست و بایی بر و وه‌ها ڕێڤنگیا وی به‌رده‌وام بوو هه‌تا که‌فت سه‌ر داره‌کێ و ژ وێ ده‌رێ د په‌نجه‌رەیا ماله‌کێ دا دو زه‌لامێن سه‌رخوه‌ش دیتن و گوهـ ل سۆحبەتا وان بوو. یه‌ک بابێ کورکی بوو و به‌حسێ وێ دکر کا وی چاوا یێ زه‌نگین تالان کر و ڕه‌ڤی و زه‌نگین دین بوو و وی ژی ژنا خوه‌ و کورێن خوه‌ بێ سه‌میان هشتن و ژ هنگێ وه‌ره‌ هایا وی ژێ نینه‌. زه‌لامێ دی ژی به‌حسێ بابێ خوه‌ یێ کارمه‌ند ل بانکێ کر و کا وی چاوا ڕه‌فتارێن خه‌راب ل گه‌ل کرنه‌ و معاشێ وی ژێ دستاند و بابێ وی ب هیڤیا قه‌نجیێن خه‌لکی دژیا. هه‌ر دویان بریار دا ڤه‌گه‌رن باژێرێ خوه‌، بۆ جه‌م که‌سووکارێن خوه‌. یه‌ک دۆلار ژی ب وان ڕا زڤری و ل ده‌ریێ باژێری پۆلیسان کورێ کارمه‌ندی گرت ب تاوانا کو وی خانیه‌کێ بابێ خوه‌ بێ خویشک و برایێن خوه‌ فرۆتیه‌. یه‌ک دۆلار ل گه‌ل بابێ کوری به‌رده‌وام بوو و چوو نک مالباتا وی؛ هه‌ردو کورێن وی مه‌زن بوونه‌ و کورێ مه‌زن خودان ژن و کارە و دایکا وان ژی پێ ڕا یه‌، لێ ئه‌و ئێدی وی بابی ناخوازن یێ کو ئه‌و بیست سالن ئه‌و ب ته‌نێ هێلایین و بوو سه‌ده‌ما دینبوونا وی زه‌نگینی یێ کو پیرێ کارمه‌ند کوشتی و بوو ئه‌گه‌را مرنا باپیرێ کورکی ژ خه‌مێن مرنا هه‌ڤالێ خوه‌ یێ کارمه‌ند و باب ژ بەر خاپ و فێلبازیێن وی ژ ئالیێ پۆلیسان ڤە تێ گرتن.

ژ رووپەلێ: "...سندوق ڤەکر پشتی دوو سێ قازمە ل قفلا سندوقێ داین بەلێ چ ببینیت نە پارچەک زێری نە ژی پارەیەک د سندوقا ویدا بوو! بتنێ کاخەزەک د سندوقێ دا بوو. کاغەز ڤەکر ل سەر نڤیسابوو کورێ من چ خزینە نینن دبن ڤی ەردی ڤە. بەلێ خزینە تو ب خۆی، خزینە کەدا دەستێ تەیە".